Zwiększony obwód szyi? To może być wole tarczycowe

Tarczyca jest jednym z narządów wydzielania wewnętrznego. Posiada niepozorne rozmiary, jednak jej prawidłowe funkcjonowanie jest kluczowe dla homeostazy organizmu. Stan, w którym tarczyca ulega powiększeniu określany jest jako wole tarczycowe. Jedną z postaci wola tarczycowego jest wole guzkowe - najczęstsza choroba gruczołu tarczowego. W tym artykule zastanowimy się czy wole guzkowe jest groźne oraz jakie mogą być konsekwencje powiększenia tarczycy. 

Tarczyca - budowa i rola w organizmie 

Hormony to związki chemiczne, których funkcją jest regulowanie i modyfikowanie procesów zachodzących w organizmie. Mają one wpływ na aktywność i strukturę poszczególnych tkanek. Jednym z najważniejszych narządów wewnątrzwydzielniczych (a więc wydzielających hormony) jest tarczyca. Umieszczona jest ona na szyi w pozycji przednio-dolnej. Strukturalnie na tarczycę składają się dwa symetryczne płaty połączone węziną. 

Hormony tarczycowe - dlaczego są tak ważne? 

Tarczyca jako narząd dokrewny pełni ściśle określone funkcje. Jest ich tak wiele, że trudno wymienić wszystkie. Z pewnością możemy przedstawić za to 3 hormony tarczycowe - tyroksynę, trójjodotyroninę oraz kalcytoninę. Najogólniej można przyjąć, że hormony tarczycowe biorą udział w procesach przemiany materii oraz wzrostu organizmu. Są również ważne dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego. Nieprawidłowy poziom hormonów tarczycy może powodować odmienne objawy w zależności od tego czy mamy do czynienia z ich niedoborem bądź też nadmiarem. 

Powiązanie jodu i prawidłowej czynności tarczycy 

Jod jest pierwiastkiem, który wchodzi w skład hormonów produkowanych przez tarczycę. Sam narząd potrafi go również magazynować tak, aby korzystać z jodu w przypadku niedoborów. Nieprawidłowy poziom jodu w organizmie utrzymujący się przez dłuższy czas może jednak prowadzić do zaburzeń poziomu hormonów tarczycowych. Dlatego od lat w Polsce prowadzony jest program profilaktyki jodowej. Polega on na wzbogacaniu soli kuchennej o ten pierwiastek, jodowaniu mieszanek mlekozastępczych dla niemowląt oraz suplementacji jodu w okresie ciąży i karmienia piersią. 

Wole tarczycowe - skutek niedoboru jodu 

Przewlekły niedobór jodu prowadzi do spadku wydzielania hormonów tarczycowych. W konsekwencji tego tarczyca stymulowana jest do działania przez TSH - hormon tyreotropowy wydzielany przez przysadkę mózgową. Jednoczesna stymulacja przez TSH i zbyt niski poziom jodu w organizmie prowadzą do powiększenia tarczycy - tak najkrócej można opisać mechanizm powstawania wola tarczycowego. Takie wole często rozwija się przez wiele lat. W konsekwencji może zostać długo niezauważone. Bardzo często do rozpoznania dochodzi podczas przypadkowego badania USG szyi bądź też dopiero po wystąpieniu objawów nadczynności tarczycy w konsekwencji wola guzkowego toksycznego.

Wole guzkowe tarczycy - czym jest?

Rozrost tarczycy w przebiegu wola prowadzi do zmian w jej strukturze. Efektem tych procesów jest reorganizacja budowy gruczołu i powstanie charakterystycznych guzków. Tego rodzaju guzki różnią się gęstością od miąższu tarczycy. Są zatem łatwo wyczuwalne poprzez badanie palpacyjne.

Wole guzkowe toksyczne i nietoksyczne 

Sama obecność guzków nie zawsze wiąże się z ich aktywnością wydzielniczą. Oznacza to, że poza zmianami w strukturze tarczycy nie wpływają one na jej funkcjonowanie. W ten sposób wole guzkowe dzielone jest na:

• wole guzkowe nietoksyczne - stężenie hormonów tarczycowych we krwi pozostaje na fizjologicznym poziomie (eutyreoza)
• wole guzkowe toksyczne (nadczynne) - guzki tarczycowe, które zyskują niezależność od ośrodkowej regulacji przez TSH prowadzą wtedy do nadczynności tarczycy

Objawy wola guzkowego tarczycy 

Jak wspomniano wyżej zmiany w budowie tarczycy nie zawsze wpływają na funkcjonowanie tego organu. Co więcej wole guzkowe nietoksyczne zdarza się zdecydowanie częściej. Objawy tego typu schorzenia ograniczają się zatem do zaobserwowanego powiększenia obwodu szyi bądź też wyczuwalnych na szyi guzków. Pokaźne powiększenie tarczycy może powodować ucisk na struktury znajdujące się w jego pobliżu. Mowa tu o tchawicy oraz przełyku. Może to być przyczyną takich zaburzeń jak chrypka czy kaszel. Zdarzają się jednak przypadki guzków tarczycy bez jej powiększenia. 

Wole guzkowe nadczynne - łatwiejsze do zauważenia 

W przypadku wola guzkowego toksycznego objawy będą tożsame z nadczynnością tarczycy. Możemy spodziewać się zatem przyspieszonej czynności serca, zwiększonej temperatury, utraty masy ciała, nadpobudliwości i nerwowości czy też zaburzeń ze strony układu pokarmowego. 

Diagnostyka wola tarczycowego 

Wszelkie zmiany rozrostowe powinny być dla lekarza sygnałem do podjęcia diagnostyki przeciwnowotworowej. Nie inaczej jest w przypadku wola guzkowego. Jednym z podstawowych badań jest obrazowanie za pomocą głowicy USG. Badanie to pozwala ocenić kształt, liczbę, wymiary oraz charakter guzków. Lekarz przeprowadzający badanie powinien również zwrócić uwagę na okoliczne szyjne węzły chłonne. Ze względu na swoją dostępność i wartość diagnostyczną badanie ultrasonograficzne wyparło wcześniejszą metodę - scyntygrafię. Nadal jest ona jednak wykorzystywana w celach oceny aktywności wydzielniczej guzków tarczycowych. Diagnostyka wola powinna również zostać uzupełniona o badania laboratoryjne. Mowa tutaj o poziomach hormonów tarczycy FT3, FT4, TSH wydzielanego przez przysadkę mózgową, a także kalcytoniny. 

Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa - czy jest się czego bać?

Kiedy w badaniu USG dojdzie do wykrycia guzków o wielkości 1 cm, które w pozostałych wymiarach mają przynajmniej andgt; 5mm należy dokonać biopsji aspiracyjnej. Badanie to ma na celu odróżnienie zmian złośliwych od niezłośliwych. Badanie wykonywane jest pod kontrolą aparatu ultrasonograficznego. Choć sama świadomość wkłuwania się w tarczycę może być nieprzyjemna nie należy się go bać. Sama procedura trwa zwykle około kilkunastu minut, a powikłania nie są groźne. Należą do nich m.in. krwiak w miejscu wkłucia, omdlenie pacjenta czy też obrzęk. Do poważnych lecz zdecydowanie rzadszych zaliczamy porażenie nerwu krtaniowego wstecznego lub przedłużające się krwawienie. Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa tarczycy nie należy również do bolesnych badań. Z tego względu pacjent nie jest poddawany działaniu leków przeciwbólowych. Po pobraniu materiału biopsyjnego kierowany jest on do badania cytologicznego. Badający powinien zaklasyfikować próbkę do jednej z 6 kategorii rozpoznania. Po upływie około 2 tygodni pełne wyniki tego badania są już dostępne i mogą zostać poddane analizie przez lekarza. 

Wczesna diagnostyka jest kluczowa

Jak widać nawet inwazyjne badania diagnostyczne tarczycy należą do bezpiecznych procedur. W przypadku gdy podejrzewamy u siebie chorobę tego narządu warto zatem podjąć odpowiednie kroki. Wczesne rozpoznanie i zaordynowanie leczenia może bowiem zapobiec powikłaniom.