Układ limfatyczny: śledziona

Śledziona leży głęboko w jamie brzusznej, a jej zadaniem jest filtrowanie krwi, wspomaganie układu odpornościowego oraz udział w procesach krwiotwórczych. Choć na co dzień nie myślimy o jej roli, warto zrozumieć, co może się stać, gdy działa nieprawidłowo lub wymaga usunięcia. Wyjaśniamy, jakie symptomy mogą wskazywać na problemy ze śledzioną oraz jakie konsekwencje wiążą się z jej chirurgicznym usunięciem. 

Położenie i budowa śledziony

Śledziona to narząd, który zlokalizowany jest w lewej górnej części jamy brzusznej, pod żebrami, w pobliżu żołądka. Położenie śledziony sprawia, że jest ona chroniona przed urazami zewnętrznymi, niemniej jednak jej bliskość do innych narządów może komplikować diagnozę problemów z tym organem. Śledziona ma kształt zbliżony do owalu i przypomina dużą fasolę, mierząc zazwyczaj około 12 centymetrów długości i ważąc około 150-200 gramów. Dzięki swojej elastycznej i miękkiej budowie może nieco zmieniać swoje rozmiary w zależności od przepływu krwi.

Budowa śledziony jest dość skomplikowana, co wynika z jej złożonych funkcji w układzie limfatycznym. Składa się z kilku głównych komponentów:

• miąższu, który dzieli się na dwie części - miazgę białą i miazgę czerwoną, gdzie każda pełni inną rolę,
• torebki włóknistej, zapewniającej ochronę i wsparcie strukturalne,
• beleczek, które tworzą wewnętrzną sieć wspierającą,
• naczyń krwionośnych, w tym tętnicy i żyły śledzionowej, które zapewniają dopływ i odpływ krwi.

Funkcje śledziony w organizmie

Śledziona jest przede wszystkim odpowiedzialna za filtrację krwi, usuwając stare i uszkodzone czerwone krwinki oraz zanieczyszczenia krwiobiegu, co sprzyja utrzymaniu równowagi zdrowotnej w naszym organizmie. Ponadto, śledziona jest miejscem magazynowania krwinek białych, pozwalając na skuteczną reakcję na infekcje oraz wspomaganie funkcjonowania układu odpornościowego, chroniąc nas przed różnymi patogenami. To właśnie tutaj zachodzi proces prezentacji antygenów, kluczowy dla inicjacji odpowiedzi immunologicznej.

Śledziona to także swoisty magazyn krwi, który w razie potrzeby, na przykład w wyniku krwotoku, może uwolnić rezerwową ilość krwinek. Jej elastyczna struktura pozwala na adaptację do zmieniających się warunków, co czyni ją niezwykle wydajnym narządem w organizmie. Dzięki wielofunkcyjnemu działaniu śledziona przyczynia się do zachowania homeostazy i jest nieoceniona w kontekście zdrowia całego organizmu. Bez jej prawidłowego funkcjonowania, nasza zdolność do walki z infekcjami byłaby znacznie obniżona.

Śledziona w procesach krwiotwórczych

Choć bezpośrednia produkcja nowych komórek krwi, takich jak erytrocyty, zachodzi głównie w szpiku kostnym, śledziona posiada ważne funkcje pomocnicze w cyklu życia krwinek. Dzięki swojej strukturze i zdolności do filtracji, śledziona uczestniczy w usuwaniu obumarłych i dysfunkcyjnych czerwonych krwinek oraz w recyklingu cennych składników, takich jak żelazo. Procesy te są niezbędne do zapewnienia prawidłowego działania układu krążenia i odpornościowego.

W miazdze białej śledziony, gdzie gromadzą się limfocyty, zachodzi także istotna część odpowiedzi immunologicznej. To w niej przechowywane są limfocyty B i T, które uczestniczą w odpowiedziach na antygeny nowo pojawiające się we krwi. Wspomaganie produkcji białych krwinek i ich przechowywanie oznacza, że śledziona odgrywa istotną rolę w procesach obronnych organizmu. Elastyczność i budowa śledziony umożliwiają szybkie reagowanie w sytuacjach wymagających dodatkowych zasobów krwi. To wszechstronne działanie podkreśla wyjątkowe znaczenie śledziony w procesach krwiotwórczych, zachowując równowagę i skuteczność odpowiedzi organizmu na różne zagrożenia zdrowotne.

Objawy i schorzenia śledziony

Zaburzenia w funkcjonowaniu śledziony objawiają się często bólem w lewej górnej części brzucha, który może promieniować do lewego barku. Uczucie pełności lub dyskomfortu może być też wynikiem powiększenia śledziony, znanej jako splenomegalia. Ponadto, osoby z problemami ze śledzioną mogą doświadczać łatwego męczenia się z powodu niedokrwistości, w związku z zaburzeniami w filtracji krwi i eliminacji starych krwinek. Innymi objawami mogą być łatwe siniaki i długotrwałe krwawienie, spowodowane niedoborem płytek krwi, które także mogą mieć swoje źródło w dysfunkcji tego narządu.

Schorzenia śledziony obejmują różnorodne dolegliwości. Do najczęstszych należą:

• splenomegalia, czyli powiększenie śledziony wywołane infekcjami lub chorobami wątroby,
• pęknięcie śledziony wskutek silnego urazu, które wymaga pilnej interwencji medycznej,
• infekcje wirusowe, takie jak mononukleoza zakaźna, które prowadzą do obrzęku i bólu śledziony,
• anemia hemolityczna, związana z przyspieszonym niszczeniem czerwonych krwinek przez zwiększoną aktywność filtracyjną śledziony.

Metody leczenia i splenektomia

Leczenie schorzeń śledziony może obejmować różne metody w zależności od przyczyny i stopnia zaawansowania choroby. W przypadku drobnych infekcji zaleca się leczenie farmakologiczne, podczas gdy znaczne powiększenie śledziony może wymagać bardziej intensywnych terapii. Jeśli stan pacjenta nie poprawia się, rozważa się przeprowadzenie splenektomii, czyli usunięcia śledziony.

Splenektomia jest procedurą chirurgiczną, która może być konieczna w sytuacjach takich jak:

• poważne urazy śledziony,
• przewlekła splenomegalia,
• niekontrolowane infekcje śledziony.

Po zabiegu pacjenci muszą podjąć środki ostrożności w celu ochrony przed infekcjami.

Konsekwencje usunięcia śledziony

Usunięcie śledziony, znane również jako splenektomia, niesie ze sobą istotne konsekwencje dla organizmu. Utrata śledziony wpływa na różne aspekty zdrowia. Przede wszystkim, po usunięciu śledziony organizm traci część zdolności do filtrowania krwi i usuwania starych oraz uszkodzonych krwinek. To oznacza, że niektóre zadania muszą przejąć inne narządy, co może być obciążające. W wyniku braku śledziony organizm znajduje się w grupie zwiększonego ryzyka infekcji, szczególnie infekcji bakteryjnych, co jest związane z obniżeniem efektywności układu odpornościowego.

Kolejną konsekwencją usunięcia śledziony jest utrata jej roli jako magazynu krwinek białych, co utrudnia odpowiedź na nowe zagrożenia zdrowotne. Nie bez znaczenia jest także rola tego narządu w procesie homeostazy, której utrzymanie po splenektomii staje się bardziej wymagające. W praktyce lekarskiej pacjentom po usunięciu śledziony zaleca się szczególną ostrożność w zakresie higieny i ochrony przed infekcjami oraz regularne szczepienia, jako środki zmniejszające ryzyko powikłań zdrowotnych.