Pomyśl o szczepieniu na grypę - podziękujesz sobie później

Grypa to jedna z najczęstszych chorób, z którą pacjenci zgłaszają się do gabinetu lekarza rodzinnego w okresie jesienno-zimowym. Jest na tyle popularna, że wielu z nas bagatelizuje jej przebieg oraz potencjalne skutki. Sama choroba potrafi jednak dać się we znaki. Najskuteczniejszym rozwiązaniem profilaktycznym przeciwko grypie są coroczne szczepienia. Niestety w Polsce ich popularność nie jest duża. W tym artykule zbierzemy zatem informacje o grypie i zastanowimy się nad sensem szczepień. 

Grypa - choroba powodowana przez wirusy

Za najczęstszą chorobę zakaźną występującą w naszym kraju uważa się właśnie grypę. Powodowana jest przez wirusy RNA z rodziny Ortomyksowirusów. Według danych odnotowanych w latach 1975-2020 co roku ilość chorujących na grypę w Polsce waha się w granicach 3-5 mln ludzi. Najwięcej zakażeń melduje się w okresie jesienno-zimowym, a więc od października do marca. Szczyt zachorowań na grypę przypada natomiast zwykle na nowy rok. Na szczęście grypa pomimo powszechności cechuje się niską śmiertelnością. Wynosi ona bowiem ok. 1 %. Być może dane te wpływają na niechęć Polaków do corocznych szczepień. Według danych z lat 2019/2020 w naszym kraju zaszczepiło się tylko nieco ponad 4 % populacji ogólnej. 

Zmienność wirusów grypy

Ortomyksowirusy to patogeny, które charakteryzują się określonymi cechami. Należą do nich materiał genetyczny w formie RNA, obecność osłonki lipidowej otaczającej helikalną strukturę wirusa i wspólny gospodarz - kręgowce. Wśród pozostałych cech rodziny Orthomyxoviridae wyróżniamy dodatkowo dużą zmienność antygenową. W uproszczeniu oznacza to, że wirus co sezon zmienia swoją zewnętrzną strukturę. Jest to jeden z powodów, dla których szczepionki na grypę muszą być często aktualizowane. Wirusy grypy dzielą się na typy A, B oraz C. Dwa pierwsze z nich prowadzą do najczęstszych zachorowań. 

Objawy zachorowania na grypę 

Jednym z cech charakterystycznych zachorowania na grypę jest raptowne wystąpienie objawów. Wśród najpopularniejszych wyróżnia się zmęczenie, osłabienie, gorączkę z dreszczami, bóle mięśni, bóle głowy czy suchy kaszel. W trakcie sezonu zachorowań do oceny rozpoznania wystarczy lekarzowi sama obecność określonych objawów klinicznych. 

Powikłania grypy 

Choć grypa charakteryzuje się niską śmiertelnością, niestety może prowadzić do innych groźnych powikłań zdrowotnych. Większość zgonów dotyka osób z grup ryzyka - ludzi starszych (po ukończeniu 65 r.ż.), zmagających się z otyłością czy też ze współistniejącymi chorobami przewlekłymi. Powikłania zdarzają się także wśród pacjentów nieobciążonych np. w wyniku nieprawidłowego leczenia. Do najczęstszych powikłań grypy zaliczamy zapalenie płuc. Jego przyczyną może być pierwotnie wirus grypy bądź wtórnie bakterie. Pozostałe powikłania obejmujące drogi oddechowe to m.in. angina paciorkowcowa, zapalenie ucha środkowego, krtani, tchawicy, zatok przynosowych oraz zaostrzenia w przebiegu astmy i POChP. Do rzadkich powikłań grypy należą zapalenie mięśnia sercowego, zespół Guillaina-Barrego, zapalenie mózgu i opon mózgowych czy nasilenie zmian otępiennych. Trzeba przyznać, że lista powikłań zachorowania na grypę jest całkiem imponująca, a to tylko niektóre z nich. 

Leczenie grypy - tylko objawowe?

W większości przypadków u chorych nie należących do grup ryzyka zalecanym leczeniem jest kontrola objawów choroby. Takie leczenie obejmuje domowe korzystanie z leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych (zalecany jest np. paracetamol). W pozostałych sytuacjach klinicznych lekarz może zalecić również korzystanie z leków przeciwwirusowych. Jak wspomniano jednak wcześniej wirusy grypy corocznie charakteryzują się dużą zmiennością. Oznacza to, że sam model terapii musi być często aktualizowany. 

Oseltamiwir - lek przeciwwirusowy na grypę 

W leczeniu przeciwwirusowym grypy o ciężkim przebiegu lub u osób z grupy ryzyka stosuje się obecnie oseltamiwir. Ten farmaceutyk podawany doustnie pozwala zmniejszyć nasilenie objawów oraz skrócić czas trwania choroby. Umożliwia to mechanizm działania leku hamujący replikację wirusów grypy typu A oraz B. Oseltamiwir jest bezpieczny również dla kobiet w ciąży (właściwie sama ciąża jest jednym z powodów rozważenia włączenia leczenia oseltamiwirem). Warto pamiętać, że aby terapia przeciwwirusowa była maksymalnie skuteczna należy ją rozpocząć w ciągu 48-72 godzin od wystąpienia objawów zakażenia. 

Profilaktyka pierwotna grypy - szczepienia 

Lepiej zapobiegać niż leczyć. Z tym znanym powiedzeniem na pewno zgodzą się osoby, które choć raz w życiu przeszły ciężką grypę. Na szczęście od wielu lat mamy rozwiązanie, które charakteryzuje się wysoką skutecznością. Mowa tutaj o szczepionkach na grypę. Oczywiście szczepienia nie dają całkowitej ochrony - w zależności od szacunków mówi się o 40-70 % przypadków zapobiegania zachorowaniu. Co ważne osoby zaszczepione mają także mniejsze ryzyko powikłań grypy.

Osoby ze wskazaniami do szczepień na grypę 

W związku z dużą zmiennością wirusów grypy właściwie co roku prezentowana jest nowa szczepionka. Dlatego też by w pełni się zabezpieczyć warto powtarzać szczepienie podczas każdego sezonu epidemiologicznego. Choć szczepienie na grypę jest nieobowiązkowe istnieją grupy pacjentów, dla których jest szczególnie polecane. Mowa tutaj o:

• osobach, które ukończyły 55 r.ż.
• dzieci od 6 miesiąca życia do ukończenia 18 r.ż.
• kobiety w ciąży 
• pacjentach z chorobami przewlekłymi układu sercowo-naczyniowego, z chorobami metabolicznymi oraz niedoborami odporności 

Warto dodać, że dla osób powyżej 75 r.ż. oraz kobiet w ciąży szczepionka (wydawana na receptę) jest bezpłatna. Częściowa refundacja dotyczy natomiast pacjentów powyżej 65 lat, dzieci w widełkach wiekowych 6 m.ż - 2 lata; 5 lat -18 lat, a także pacjentów w wieku 18 - 65 lat i dzieci w wieku 2 - 5 lat szczególnie narażonych na wystąpienie powikłań grypy. Samo podanie szczepionki każdemu z pacjentów jest finansowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Finansowanie to obejmuje koszt kwalifikacji do szczepienia w warunkach placówki przeprowadzającej szczepienie oraz samo podanie szczepionki. 

Boisz się igły? Jest na to sposób

Niektóre osoby boją się szczepień tradycyjną igłą i robią wszystko by unikać takich sytuacji. Naturalnie trudno zachęcić takich pacjentów do szczepień na grypę. Na szczęście od sezonu 2019/20 w Polsce dopuszczona jest nowa niekonwencjonalna szczepionka. Preparat wyróżnia się donosową podażą jego zawartości. Ponadto, w stosunku do tradycyjnej szczepionki na grypę zawiera w sobie żywe cząsteczki wirusa grypy. Szczepionka donosowa (Fluenz Tetra) charakteryzuje się zbliżoną skuteczność wobec konwencjonalnej igłowej. Ze względu na przyjazny sposób podania warto o nią zapytać w punkcie szczepień lub aptece. Istnieją jednak zalecenia ograniczające wybór typu szczepionki ze względu na wiek. Żywa szczepionka donosowa powinna być podawana po osiągnięciu przynajmniej 2 roku życia. 

Chroń siebie i innych 

Zatrzymując się przy temacie wskazań do szczepienia warto również dodać, że nad szczepieniem powinny zastanowić się również osoby zdrowe, ale utrzymujące kontakt z pacjentami z grupy ryzyka. Mowa tutaj m.in. o pracownikach ochrony zdrowia, zakładów opieki społecznej, domów spokojnej starości, pracownikach szkół i przedszkoli czy też rodzicach. Szczepienie zmniejsza bowiem poziom transmisji wirusa grypy chroniąc przed zakażeniem innych. 

Kiedy zaszczepić się na grypę?

Jak wspomniano wcześniej sezon grypowy obejmuje okres od października do marca ze szczytem zachorowań przebiegającym zazwyczaj w styczniu. Z tego względu warto zaplanować szczepienie na określony termin przypadający pomiędzy październikiem, a listopadem. W takim przypadku maksymalizujemy szansę na uodpornienie organizmu przez szczepionkę podczas piku zachorowań. Przeciwciała przeciwko wirusowi grypy pojawiają się już w okresie tygodnia od zaszczepienia i utrzymują się w organizmie przez pół roku. 

Zadbaj o zdrową zimę już dziś

Szczepionki na grypę to jedna z form profilaktyki pierwotnej pozwalająca znacznie ograniczyć liczbę zachorowań oraz skutki powikłań tej choroby. Pomimo wielu zalet oraz refundacji nadal nie są jednak popularne w naszym kraju. Być może w tym roku warto zatem przeanalizować sytuację i udać się do najbliższego punktu wykonującego szczepienia w celu uzyskania dalszych informacji.