Tarczyca to narząd wytwarzający hormony, które warunkują prawidłowe funkcje metaboliczne organizmu. Zaburzenia wytwarzania tych hormonów wynikające z chorób tarczycy mogą prowadzić do powikłań zdrowotnych. Do chorób tych zalicza się podostre zapalenie tarczycy, czyli stan zapalny tarczycy nazywany również chorobą de Quervaina. Jakie są zatem jej objawy, kto może zachorować oraz jak wygląda proces leczenia?

Tarczyca - budowa i funkcje

Ten nieparzysty gruczoł zlokalizowany jest w przednio-dolnej części szyi. Tarczyca zbudowana jest z dwóch symetrycznych płatów połączonych przez środek węziną. Sam narząd zbudowany jest z miąższu otoczonego torebką z tkanki łącznej. W miąższu tym zachodzi synteza hormonów tarczycowych (T3 oraz T4). Hormony te są niezwykle istotne dla prawidłowego funkcjonowania ludzkiego organizmu. Warunkują jego wzrost i rozwój, stoją na straży prawidłowego metabolizmu oraz przyczyniają się do prawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. 

Regulacja wydzielania hormonów tarczycy

By hormony tarczycy miały korzystny wpływ na organizm, ich stężenie musi mieścić się w określonych granicach. Tarczyca jest w tym zadaniu wspomagana przez układ podwzgórzowo-przysadkowy. Całość działa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Hormon tyreotropowy TSH wydzielany przez przysadkę stymuluje tarczycę do produkcji hormonów T3 i T4. Obecność we krwi hormonów tarczycowych działa z kolei hamująco na poziom hormonu tyreotropowego - TSH. W ten sposób dochodzi do autoregulacji wydzielania hormonów tarczycy i organizm utrzymuje ich prawidłowy poziom nazywany również eutyreozą. 

Choroby tarczycy i ich wpływ na organizm 

Bywa jednak, że na skutek procesów chorobowych czynność tarczycy jest zaburzona. Jednym z przykładów takich chorób jest podostre zapalenie tarczycy. Zapalenie to jest na szczęście stosunkowo rzadkim schorzeniem. Wciąż jednak nie wiadomo skąd się bierze choć pewne teorie korelują je z obecnością wcześniejszej infekcji wirusowej (wirusy, które mogą powodować chorobę de Quervaina to m.in. wirus świnki, grypy, mononukleozy czy adenowirusy). 

Przebieg podostrego zapalenia tarczycy 

Zazwyczaj choroba de Quervaina charakteryzuje się 2 fazowym przebiegiem. W fazie pierwszej mamy do czynienia z objawami hipertyreozy, a więc nadczynności tarczycy. Faza ta nazywana również fazą aktywnego zapalenia trwa ok. 4-8 tygodni. Oprócz objawów charakterystycznych dla nadczynności tarczycy występują w niej również tkliwość okolicy tarczycy, promieniujący ból szyi, gorączka, a czasem również bóle mięśniowe. Ze względu na swoje podobieństwo symptomy te w niektórych przypadkach mogą być mylnie rozpoznawane jako infekcje górnych dróg oddechowych. 

Z nadczynności w niedoczynność

Po fazie 1 podostrego zapalenia tarczycy dochodzi do stopniowej normalizacji stężenia hormonów. Przez kilka tygodni organizm znajduje się znowu w fazie eutyreozy. Choroba de Quervaina przypomina jednak medyczny rollercoaster. W niektórych jej przypadkach po okresie prawidłowych stężeń hormonów tarczycowych dochodzi do ich obniżenia w wyniku niedoczynności tarczycy. Zmianie tej towarzyszy podwyższony poziom hormonu TSH. Chory w fazie hipotyreozy czuje się zmęczony, ma suchą skórę oraz skłonność do przybierania masy ciała. Zazwyczaj w podostrym zapaleniu tarczycy stan ten przechodzi w fazę 4, która oznacza - podobnie jak faza 2 - stan eutyreozy (równowagi hormonalnej). Choroba de Quervaina pozostaje wtedy w uśpieniu. Ma ona jednak niestety skłonność do nawrotów. 

Diagnostyka i warunki rozpoznania podostrego zapalenia tarczycy 

Podstawowymi badaniami laboratoryjnymi wykorzystywanymi w procesie diagnostycznym choroby de Quervaina jest pomiar stężenia hormonów jak TSH, T3 oraz T4. Oprócz tego diagnostyka laboratoryjna może również objąć takie parametry jak CRP oraz OB, które w podostrym zapaleniu tarczycy są często podwyższone. Ocena kliniczna oraz badania laboratoryjne powinny zostać również uzupełnione o metody obrazowe. Mowa tutaj o USG tarczycy, a w niektórych przypadkach także o scyntygrafii tego narządu, która będzie wykazywała małą jodochwytność w 1 fazie choroby de Quervaina. Kolejną metodą diagnostyczną jest biopsja aspiracyjna cienkoigłowa. Badanie cytologiczne materiału biopsyjnego może zawierać granulocyty obojętnochłonne z komórkami olbrzymimi oraz komórkami nabłonkowymi. 

Kryteria rozpoznania choroby de Quervaina

By postawić rozpoznanie podostrego zapalenia tarczycy muszą być spełnione wszystkie kryteria główne:

1. istotny wzrost OB 
2. typowy dla tego schorzenia obraz w badaniu ultrasonograficznym
3. potwierdzenie z materiału cytologicznego

Lub musi zostać spełnione przynajmniej jedno z kryteriów dodatkowych: stwardniałe i/lub bolesne powiększenie tarczycy, hipertyreoza w 1 fazie choroby oraz obniżona jodochwytność podczas badania scyntygraficznego. 

Leczenie podostrego zapalenia tarczycy 

Ze względu na wielofazowy przebieg leczenie choroby de Quervaina jest dosyć specyficzne. W fazie pierwszej, w której dominuje nadczynność tarczycy nie stosuje się leczenia przeciwtarczycowego. By zminimalizować dokuczliwość objawów można jednak zalecić zażywanie propranololu. W wielu przypadkach wystarczające w leczeniu bólu są niesteroidowe leki przeciwzapalne. Czasem należy jednak sięgnąć po leki z grupy glikokortykosteroidów jak prednizon. W fazie 3, a więc niedoczynności tarczycy stosuje się leczenie substytucyjne za pomocą lewotyroksyny. Leczenie takie trwa aż do momentu ustania hipotyreozy. 

Podostre zapalenie tarczycy - podsumowanie wiadomości 

Tarczyca to niepozorny, nieparzysty narząd, który ma wielkie znaczenie dla ludzkiego organizmu. W przebiegu toczących się w niej procesów zapalnych z towarzyszącym bólem dochodzi do zaburzenia równowagi hormonalnej. Stan ten nazywany jest podostrym zapaleniem tarczycy. Na szczęście przy wykorzystaniu szerokich możliwości diagnostycznych oraz odpowiedniego zaplanowania leczenia rokowanie w chorobie de Quervaina jest dobre. Warto zatem przyglądać się swojemu organizmowi oraz regularnie badać poziom hormonów tarczycowych.