Nadciśnienie tętnicze - kompendium wiedzy

Nadciśnienie tętnicze jest chorobą, która w pewnym momencie życia może dotknąć każdego z nas. Ponieważ jest to schorzenie przewlekłe należy mieć na uwadzę to, że nieleczone może prowadzić do groźnych dla zdrowia powikłań. Modyfikując codzienną dietę oraz styl życia możemy zminimalizować ryzyko nadciśnienia, jednak nie zawsze da się go uniknąć. Dlatego warto także znać zasady postępowania z utrzymującą się hipertensją tętniczą.

Czym jest nadciśnienie tętnicze?

O hipertensji mówimy kiedy wartości ciśnienia tętniczego skurczowego przekraczają 140 mm Hg i/lub wskazania ciśnienia rozkurczowego przekraczają granicę 90 mm Hg na podstawie klinicznych pomiarów w gabinecie lekarskim. Rolą lekarza jest także rozpoznanie przyczyny nadciśnienia. Może być ono wtórne najczęściej w wyniku dysfunkcji nerek, zaburzeń hormonalnych, zakłóconej równowagi wodno-elektrolitowej czy występujących wad wrodzonych. Niestety etiologia nadciśnienia tętniczego w aż ponad 90 % przypadków ma charakter pierwotny, a więc jego przyczyna jest niemożliwa do ustalenia. Najczęściej składają się na nią osobiste czynniki genetyczne i środowiskowe pacjenta. Lekarz po ustaleniu przyczyny powinien także oszacować ryzyko wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej bądź też innych powikłań narządowych w związku ze stwierdzonym nadciśnieniem i rozpocząć terapię. Według badań udostępnionych przez NATPOL w 2011 roku aż 32 % Polaków przed 80 rokiem życia choruje na nadciśnienie tętnicze. Jednocześnie ryzyko zachorowania jest większe dla mężczyzn. Regularne badanie ciśnienia w warunkach domowych jest bardzo ważne, gdyż nadciśnienie najczęściej nie wywołuje żadnych specyficznych objawów przez wiele lat. Osoby dotknięte chorobą mogą jednak zgłaszać problemy z bólami głowy, zaburzenia snu i upośledzoną zdolność do wykonywania wysiłku fizycznego. W celu prowadzenia domowej profilaktyki warto wyposażyć się w dobrej klasy ciśnieniomierz elektroniczny.

Jak chronić się przed nadciśnieniem?

Jak wspomniano wyżej w wielu przypadkach hipertensja jest genetycznym obciążeniem zapisanym w naszym kodzie DNA, jednak aby zminimalizować ryzyko powstania tego schorzenia można zastosować pewne zmiany w codziennym życiu. Co ważne stosowanie się do obowiązujących zaleceń pozwala znacząco obniżyć zbyt wysokie ciśnienie u osób, u których już rozpoznano klinicznie chorobę. Zmianom może się poddać każdy z nas. Od czego zatem zacząć? Pierwszym punktem na drodze do zdrowia powinna być modyfikacja nawyków żywieniowych. Znaczna część obywateli państw Zachodnich cierpiących na nadciśnienie zmaga się z problemem otyłości. Warto wiedzieć, że wskaźnik BMI nie powinien przekraczać 25 kg/m2, a obwód talii 102 cm dla mężczyzn oraz 88 cm dla kobiet. By to osiągnąć należy zmniejszyć kaloryczność diety. Do spożywanych produktów powinniśmy włączyć warzywa, szczególnie te bogate w potas. Potas ma korzystny wpływ na funkcjonowanie mięśnia sercowego oraz układu nerwowego. Czeka nas niestety rezygnacja z tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Smalec i masło można jednak zastąpić oliwą zawierającą niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, których nie jest w stanie wytworzyć nasz organizm. Istotnym zaleceniem proponowanym przez każdego dietetyka jest ograniczenie spożycia soli. Nie powinniśmy spożywać więcej niż 5-6 g tego minerału dziennie. W codziennych zmaganiach kulinarnych możemy wspomóc się gotując warzywa na parze i soląc je dopiero na talerzu. Jest to jedna z głównych zasad diety DASH skutecznie obniżającej zbyt wysokie ciśnienie. Modyfikacja nawyków żywieniowych to także rezygnacja z używek. Alkohol najlepiej wyeliminować całkowicie, jednak jeżeli jest to trudne pamiętajmy aby nie spożywać go więcej niż 20-30 g dla mężczyzn oraz 10-20 g dla kobiet w ciągu dnia. Oprócz wzrostu skłonności do zachorowania alkohol może także wchodzić w szkodliwe interakcje z lekami obniżającymi ciśnienie przepisanymi przez lekarza. Osoby palące powinny spróbować ograniczyć nie tylko ilość spalanego tytoniu, ale także unikać biernego narażania się na dym. Uważa się, że zaprzestanie palenia jest najskuteczniejszą pojedynczą zmianą stylu życia minimalizującą ryzyko powstania chorób sercowo-naczyniowych. Coraz większą popularność zyskuje regularna aktywność fizyczna. Warto wygospodarować 30-45 minut dziennie na spacer, jogging czy pływanie na basenie. Aby trening był efektywny musi odbywać się w strefach tlenowych. Dlatego w profilaktyce i w zwalczaniu nadciśnienia nie zaleca się oporowych ćwiczeń izometrycznych takich jak dźwiganie dużych obciążeń na siłowni. Pamiętajmy, że zmiany należy wprowadzać powoli i stopniowo. Zbyt szybka modyfikacja starych nawyków może nas zniechęcić i sprawi, że… szybko do nich wrócimy.

Hipertensja może mieć groźne powikłania

Znaczna część pacjentów bagatelizuje problem nadciśnienia tętniczego. Dzieje się tak ponieważ zazwyczaj nie powoduje ono uporczywych w codziennym życiu dolegliwości. Przewlekłe nadciśnienie może jednak niestety prowadzić do poważnych powikłań prowadzących nawet do śmierci. Jednym z najczęstszych jest przerost lewej komory serca. Dzieje się tak, ponieważ komora ma do wykonania większą pracę próbując pokonać opór generowany przez zwiększone ciśnienie w aorcie. Przerost może prowadzić do niewydolności mięśnia sercowego, przyspieszenia jego pracy, a w konsekwencji niedokrwienia. Krew płynąca pod wysokim ciśnieniem zmienia sposób przepływu na turbulentny. Przyspiesza to rozwój zmian miażdżycowych, oraz generuje ryzyko oderwania się blaszki miażdżycowej od ściany naczynia w konsekwencji prowadząc do zawału lub też zatoru. Nadciśnienie może prowadzić także do uszkodzenia nerek. Pierwszym objawem upośledzonej pracy tego narządu może być obecność albumin w moczu w zakresie 30-300 mg/24 h. Warto także regularnie badać zdolności nerek w zakresie przesączania kłębuszkowego (eGFR).

Lepiej zapobiegać niż leczyć!

Świadomość społeczna w zakresie zdrowia znacząco się zwiększa. Coraz więcej osób regularnie prowadzi aktywność fizyczną dbając także o stan swojego ducha. Również dostępne na rynku farmaceutyki mogą nas wesprzeć w walce z nadciśnieniem tętniczym. Dla osób zmagających się z problemami układu krążenia stworzone są specjalistyczne suplementy diety zawierające najważniejsze minerały takie jak potas oraz magnez, a także nienasycone kwasy tłuszczowe z grupy OMEGA. Warto także posiadać w domowej apteczce dobrej jakości ciśnieniomierz, aby prowadzić pomiary regularnie w warunkach domowych.