Łojotokowe zapalenie skóry - przyczyny, objawy, leczenie

Łojotokowe zapalenie skóry jest chorobą dermatologiczną, która dotyka około 3 procent populacji. Do chorób łojotokowych należą także trądzik różowaty i trądzik pospolity. Łojotokowe zapalenie skóry może występować razem z wyżej wymienionymi przypadłościami, a nawet zaostrzać te choroby.

Problem łojotokowego zapalenia skóry dotyczy osób w każdym wieku i obu płci, jednakże częściej występuje wśród mężczyzn, co może być powiązane z działaniem męskiego hormonu - testosteronu. Pierwsze objawy często pojawiają się w wieku dojrzewania, kiedy pojawia się nadmierna aktywność gruczołów łojowych, wtedy też zmienia się skład sebum - zmniejsza się ilość estrów i kwasów tłuszczowych, a zwiększa się zawartość trójglicerydów, które z kolei działają drażniąco na skórę i pośrednio powodują złuszczanie naskórka. Choć choroba nie jest groźna dla zdrowia i życia pacjentów, to jednak może stanowić pewne ograniczenie psychospołeczne.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

Do łojotokowego zapalenia skóry głowy często dochodzi u małych dzieci, a objawem jest ciemieniucha, czyli zrogowaciały naskórek w postaci biało-żółtawej tłustej łuski. Zmiany te zlokalizowane są najczęściej na owłosionej skórze głowy w okolicy ciemiączka, lecz mogą także rozprzestrzenić się na czoło, brwi czy okolice nosa. Nie są dokuczliwe dla dziecka - nie bolą i nie swędzą. Pojawienie się ciemieniuchy nie jest związane z nieodpowiednią higieną, ale z nadmierną produkcją łoju przez gruczoły łojowe niemowląt. Dzieje się tak, ponieważ w organizmie noworodka krążą jeszcze hormony płciowe matki z okresu ciąży, które przeniknęły do organizmu dziecka przez łożysko.

Niekiedy objawy łojotokowego zapalenia skóry mogą pojawić się w okolicy pieluszkowej, co może być zaskakujące dla rodziców i trudne do rozpoznania. Pojawienie się ciemieniuchy nie powinno budzić niepokoju, jest to częsta przypadłość wśród niemowląt, jeżeli jednak zmiany skórne nasilają się i rozprzestrzeniają na resztę twarzy czy okolice pieluszkowe, to należy skonsultować się z pediatrą.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry u dorosłych i młodzieży

Miejsca predysponowane do pojawienia się objawów ŁZS to okolice, w których licznie występują gruczoły łojowe, czyli skóra głowy, brwi, rzęs, linia międzyżebrowa (mostek) i międzyłopatkowa (tzw. rynna łojotokowa), policzki, broda, czoło, małżowiny uszne.

Pacjenci często nie zauważają pierwszych symptomów ŁZS, które pojawiają się na owłosionej skórze głowy jako łupież. Na późniejszym etapie zmiany pojawiają się w innych miejscach na skórze. Wykwity są zaczerwienione, dochodzi złuszczanie się naskórka. W zaawansowanym stadium, gdy choroba nie jest leczona, stan zapalny pogłębia się, pojawia się grubsza, tłusta łuska o żółtawym zabarwieniu, skóra może także swędzić, a nawet odczuwalne może być pieczenie. Wtedy w wyniku drapania może dojść do zranienia miejsc zmienionych chorobowo, nadkażenia bakteryjnego lub powstania tzw. przeczosów, czyli uszkodzenia naskórka w wyniku drapania z pozostawieniem blizny po wygojeniu. W wyniku zaostrzenia choroby w miejscach owłosionych (np. skóry głowy) może dojść do częściowego wyłysienia lub przerzedzenia włosów.

Częstym problemem jest też nadmierne wysuszenie skóry i uczucie ściągnięcia. Nawet w pielęgnacji skóry łojotokowej konieczne jest nawilżanie. Schorzenie ma przebieg cykliczny z etapami zaostrzeń i remisji. Najczęściej stan i wygląd skóry poprawiają się w okresie letnim.

Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry

Etiologia choroby nie jest do końca poznana. Łojotokowe zapalenie skóry nie jest chorobą dziedziczną, natomiast osoby, które mają dodatni wywiad lekarski mogą mieć genetyczną skłonność do powstawania zmian łojotokowych. Przyczyny są złożone, powstawanie zmian jest wypadkową wzajemnego oddziaływania pomiędzy skórą, jej mikrobiomem oraz system immunologicznym. Wiadomo też, że swój udział w rozwoju choroby ma drożdżak Malassezia furfur, który występuje w naturalnej mikroflorze skóry, żywi się łojem i martwym naskórkiem. Nadmierne wydzielanie łoju stwarza idealne warunki do namnażania się tego grzyba, co może wpływać na system immunologiczny skóry i uczulać. Powstają wówczas stany zapalne, na skórze głowy pojawia się łupież. Taki stan wymaga leczenia. Nadmierna aktywność gruczołów łojowych oraz zmiany w składzie łoju również działają drażniąco na skórę, co powoduje jej złuszczanie i swędzenie.

Łojotokowe zapalenie skóry - czynniki zaostrzające

Do czynników zaostrzających zmiany chorobowe zaliczyć można:

• stres,
• zmęczenie,
• łojotok,
• trądzik zwyczajny,
• otyłość,
• nieodpowiednia dieta,
• spożywanie alkoholu,
• zła pielęgnacja skóry twarzy,
• warunki pogodowe - ekspozycja na mroźne suche powietrze, niedobór słońca,
• zaburzenia hormonalne (szczególnie hormonów płciowych),
• niektóre leki np. hormonalne czy immunosupresyjne,
• choroby neurologiczne,
• stan po udarze,
• zakażenie HIV.

Łojotokowe zapalenie skóry - leczenie

Leczenie łojotokowego zapalenia skóry jest procesem długotrwałym i wymagającym systematyczności. Należy pamiętać, że łojotokowe zapalenie skóry jest chorobą, której nie da się do końca wyleczyć. Leczenie ma na celu wyciszenie dolegliwości, kontrolowanie choroby oraz wydłużenie stanu remisji.

Aby terapia była skuteczna, należy skonsultować się z dermatologiem, który postawi diagnozę oraz postanowi, jak prawidłowo leczyć pacjenta w jego przypadku. W leczeniu wykorzystuje się najczęściej preparaty stosowane miejscowo, jednak możliwe jest także wykorzystanie środków doustnych, a w trudniejszych przypadkach można łączyć te dwa rodzaje leczenia.

W przypadku leczenia bez recepty pomocne okazują się być środki takie jak: szampon do włosów z ketokonazolem, który działa przeciwgrzybiczo, preparaty zawierające cyklopiroks, pirytonian cynku, ichtiol, siarkę.

Zarówno cyklopiroks jak i pirytonian cynku wykazują działanie przede wszystkim przeciwgrzybiczne, bakteriobójcze i przeciwzapalne. Pirytionian cynku ponadto wykazuje skuteczne działanie przeciwłojotokowe, łagodzi swędzenie i pieczenie. Reguluje proces rogowacenia skóry, poprawia stan cebulek włosów.

Ichtiol wykazuje działanie: łagodzące stany zapalne, ściągające, przeciwłojotokowe, przeciwbakteryjne (wobec bakterii G-dodatnich). Związek ten ponadto stymuluje miejscowo mikrokrążenie, a przez to wykazuje efekt rozgrzewający.

Stosowanie preparatów z pantenolem czy alantoiną łagodzi dolegliwości takie jak stany zapalne, podrażnienia czy pieczenie. Te składniki aktywne można znaleźć w kosmetykach dla dorosłych, jak również w środkach do pielęgnacji skóry niemowląt.

Łojotokowe zapalenie skóry - pielęgnacja

Łojotokowe zapalenie skóry wymaga szczególnej i skrupulatnej pielęgnacji. Istotne jest oczyszczanie skóry twarzy z nadmiernie produkowanego sebum, regulowanie pracy gruczołów łojowych dzięki substancjom aktywnym, a także nawilżanie skóry. Należy stosować delikatne dermokosmetyki, które nie naruszają bariery hydrolipidowej skóry, a wręcz wspierają jej odbudowę.

Szukając odpowiedniego kremu, emulsji czy żelu do mycia twarzy, warto zwrócić uwagę na składniki aktywne takie jak: kwas hialuronowy, który głeboko nawilży skórę, witaminy z grupy B, witamina A oraz D, pantenol, który łagodzi stany zapalne i sprzyja regeneracji naskórka, cynk a także kwasy tłuszczowe i ceramidy, które odpowiadają za nawilżenie, a także odbudowę płaszcza lipidowego.

W pielęgnacji skóry głowy skuteczny jest szampon z ketokonazolem, cyklopiroksem lub pirytonianem cynku, który upora się z łupieżem, a także wyreguluje pracę gruczołów łojowych. Substancje takie jak kwas salicylowy, siarczek selenu, siarka i smoła węglowa również są pomocne w leczeniu łojotokowych dolegliwości skórnych.

Siarka ma działanie ściągające, przeciwłojotokowe i antyseptyczne. Zmiękcza i uealstycznia skórę. Wyrównuje koloryt i wygładza. Stosowanie siarki sprawdza się w pielęgnacji skóry z nadmiernym rogowaceniem i łuszczeniem naskórka oraz z łojotokowym zapaleniem skóry. Należy jednak uważać, by nadmiernie nie przesuszyć nią skóry. Jeden preparat z siarką w swoim składzie będzie wystarczający.

Dieta przy łojotokowym zapaleniu skóry

Na łojotokowe zapalenie skóry wpływ może mieć także dieta. Trwają badania nad poziomem istotności udziału diety w zaostrzaniu objawów, jednak już teraz warto zwrócić na nią uwagę.

Żywność, która ma negatywny wpływ na kondycję skóry to:

• dania smażone,
• tłuste potrawy,
• słodycze,
• alkohol,
• ostre przyprawy,
• ocet,
• żywność wysokoprzetworzona.

W diecie powinny natomiast pojawić się produkty bogate w kwasy tłuszczowe omega, cynk, selen, witaminy z grupy B, a także witaminy A i D. Ważne jest również odpowiednie nawodnienie organizmu. Pomocne jest picie naparów z bratka, pokrzywy czy skrzypu polnego.

Kto jest narażony na łojotokowe zapalenie skóry?

Zdarza się, że choroba uaktywnia się u osób już w okresie dojrzewania, czyli nawet u starszych dzieci. Najliczniejszą grupę stanowią pacjenci w wieku 18-40 lat. Jednak dolegliwość może pojawić się w każdym wieku, również w okresie pokwitania.

Naukowcy zauważyli korelację pomiędzy rozwinięciem łojotokowego zapalenia skóry, a występowaniem chorób takich jak:

• trądzik,
• łuszczyca,
• zespół Downa,
• choroba Parkinsona,
• choroby neurologiczne epilepsja,
• cukrzyca,
• wirusowe zapalenie wątroby,
• wirusowe zapalenie trzustki,
• zakażenie wirusem HIV,
• porażenie nerwu twarzowego,
• przebyty zawał serca lub udar.

Miejsca predylekcyjne do występowania stanu zapalnego

Obszary, na których najczęściej można zaobserwować pojawienie się zmian skórnych:

• okolice owłosionej skóry głowy,
• małżowiny uszne i miejsca za uszami,
• okolice intymne,
• pachy,
• brwi,
• strefa T (czoło, policzki, broda - szczególnie z zarostem),
• tułów (klatka piersiowa i plecy - część międzyłopatkowa),
• fałdy skóry.

Z jakimi chorobami mylone jest łojotokowe zapalenie skóry?

Ze względu na podobieństwo objawów łojotokowe zapalenie skóry bywa mylone z:

• łuszczycą,
• egzemą,
• atopowym zapaleniem skóry,
• reakcją alergiczną,
• łupieżem różowym Giberta,
• grzybicą powierzchowną,
• demodekozą (nużycą).