Kardiologia - na czym polega badanie elektrokardiograficzne (EKG)?

Choroby układu krążenia wciąż są najczęstszą przyczyną przedwczesnych zgonów Polek i Polaków. Warto zaznaczyć, że rozwój jak i przebieg tych schorzeń skorelowany jest z trybem życia, stosowanymi lekami oraz odpowiednio wczesną i dokładną diagnostyką. Współczesna medycyna oferuje szereg badań wykorzystywanych w kardiologii, jednak od lat jednym z najpopularniejszych jest badanie EKG. Na czym polega ta metoda diagnostyczna i co z niej wynika?

Serce i przepływy prądu 

Praca mięśnia sercowego podlega nieustannej kontroli tak, aby dostosować jej szybkość do aktualnych potrzeb organizmu. Serce w spoczynku objęte jest tzw. potencjałem spoczynkowym, który odpowiada za różnicę sumy ładunków elektrycznych po obu stronach błony komórkowej. Różnica ta utrzymywana jest poprzez oddziaływanie między sobą jonów sodu oraz potasu. W wyniku pobudzenia z odpowiedniego ośrodka serca (fizjologicznie jest to węzeł zatokowo-przedsionkowy) dochodzi do powstania potencjału czynnościowego i przemieszczania się jonów. Wiąże się to z falą depolaryzacji przechodzącą przez mięsień sercowy. Zjawiska towarzyszące pracy serca są tu opisane w wielkim uproszczeniu, jednak zrozumienie ich umożliwiło opracowanie metody badania elektrokardiograficznego pod na przestrzeni XIX wieku. 

Początki elektrokardiografii 

Choć badania nad potencjałami wewnątrz serca prowadziło wielu uczonych, za jedną z najważniejszych postaci związanych z badaniem EKG uważa się Willema Einthovena. Za swoje odkrycia na polu elektrokardiografii Holender otrzymał w 1924 roku nagrodę Nobla. To właśnie Einthoven rozróżnił wychylenia w zapisie EKG oraz nazwał je do dziś wykorzystywanymi symbolami: P, Q, R, S, T. Wielkość tych wychyleń oraz ocena odległości między nimi pozwala na dokładne przeanalizowanie procesów zachodzących w sercu. Wykorzystywane przez niego na początku XX wieku urządzenie pozwoliło na rozpoznanie i opisanie takich patologii jak przerosty komór, przedsionków, trzepotanie przedsionków czy też blok serca. W kolejnych latach, poprzez udowodnienie skuteczności i przydatności badania elektrokardiograficznego nastąpił jego dynamiczny rozwój, a same aparaty do EKG są dziś niezbędnym sprzętem w szpitalach.

Współczesne badanie EKG - na czym polega i jaki jest jego przebieg?

Na przestrzeni lat EKG ulegało modyfikacjom. Przede wszystkim zmieniła się liczba odprowadzeń wykorzystywanych do pomiaru. Współcześnie korzysta się z 12 elektrod natomiast dawna aparatura korzystała z 3. Aparaty są także znacznie mniejsze, lżejsze a rejestrowany zapis znacznie dokładniejszy. Wielką zaletą badania EKG jest jego dostępność. W dzisiejszej medycynie nie jest ostatecznym badaniem obrazującym pracę serca, jednak nadal uchodzi za szybką i tanią próbę. Warto jednak zaznaczyć, że prawidłowy zapis EKG nie zawsze oznacza, że chory jest zdrowy. Analogicznie zdarzają się również zdrowi pacjenci z niefizjologicznym zapisem elektrokardiografii. Ważne zatem by diagnozę opierać nie tylko na wynikach EKG, ale również posiłkować się wywiadem oraz innymi badaniami. 

Wskazania do badania elektrokardiograficznego

Do wykonania badania EKG nie zawsze trzeba szczególnych wskazań. Może być ono bowiem rutynową próbą oceniającą funkcjonowanie naszego serca. Zleca się je jednak najczęściej w przypadku występowania dolegliwości powiązanych z układem krążenia. Mowa tutaj o takich objawach jak bóle w klatce piersiowej, uczucie nierównego bicia serca, powtarzające się epizody omdleń oraz zasłabnięć, spadek tolerancji wysiłku czy też podwyższone ciśnienie tętnicze. Badanie elektrokardiograficzne może być też wykorzystywane jako kontrola w już rozpoznanej chorobie układu sercowo-naczyniowego. Dzięki porównaniu wykresu z badania z archiwalnymi wynikami lekarz ma szansę ocenić rozwój choroby i podjąć odpowiednie kroki zapobiegawcze. Szczególną uwagą powinni być objęci pacjenci m.in. z miażdżycą tętnic, chorobą niedokrwienną serca, wadami wrodzonymi oraz po przebytym zapaleniu mięśnia sercowego. Jednym z najpoważniejszych stanów, które są weryfikowane przez badanie EKG jest zawał serca. W przypadku podejrzenia tego stanu diagnostykę podejmuje się niezwłocznie tak, aby jak najszybciej podjąć odpowiednie kroki terapeutyczne. 

Przebieg badania EKG 

Badanie elektrokardiograficzne jest zaliczane do diagnostyki nieinwazyjnej, dlatego nie należy się go obawiać. Osoba przeprowadzająca badanie prosi pacjenta o rozebranie się od pasa w górę. Ważne jest by zdjąć także biżuterię, zegarki, wszelakie akcesoria, ale również skarpetki. Ostatni wspomniany element może bowiem utrudniać umiejscowienie elektrod. Same odprowadzenia mają formę klipsów oraz przyssawek. Te pierwsze umieszcza się na zewnętrznych powierzchniach przedramion oraz nieco powyżej kostek pacjenta. Przyssawki z kolei określane są jako odprowadzenia przedsercowe, a ich kolory determinują odpowiednie miejsce, w którym powinny znaleźć się na ścianie klatki piersiowej. Coraz częściej zamiast przyssawek wykorzystuje się elektrody w formie jednorazowych, samoprzylepnych plastrów. Współczesne badanie EKG wykonywane przy użyciu 12 odprowadzeń. Sam proces diagnostyczny jest krótki (trwa około 5 minut), a podczas jego trwania pacjent przebywa w pozycji leżącej z rękoma ułożonymi wzdłuż tułowia. Ważne, by przed przystąpieniem do próby pacjent nie wykonywał gwałtownego wysiłku fizycznego. W przypadku jeśli taki miał miejsce wcześniej (np. podczas wchodzenia po schodach do pokoju badań) należy poświęcić kilka minut na odpoczynek. 

Przygotowanie do badania elektrokardiografii

Właściwie nie ma potrzeby do wykonywania przygotowań do badania EKG. Warto przypomnieć, że bardzo często próba ta wykonywana jest w sytuacjach nagłych (np. podejrzenie zawału mięśnia sercowego). Pewnym problemem może być natomiast umiejscowienie elektrod na ciele badanego. Szczególnie dotyczy się to osób z bujnym owłosieniem. Należy jednak pamiętać, że to osoba wykonująca badanie odpowiedzialna jest za jego odpowiedzialny przebieg dlatego nie musimy się tym przesadnie martwić. W przypadku wątpliwości warto przed wykonaniem EKG porozmawiać z lekarzem, który wykorzystując swoją wiedzę je rozwieje. Dobrym pomysłem jest także porozmawiać na temat leków, które ewentualnie przyjmujemy.

Co po badaniu?

Również po zakończeniu badania nie jesteśmy narażeni na żadne nieprzyjemności. Jednym z najczęstszych powikłań są zawroty głowy, które pojawiają się po zbyt dynamicznej pionizacji pacjenta. Osoby szczególnie narażone na tą przypadłość (np.seniorzy) powinny najpierw usiąść, a dopiero po paru chwilach wstać. Współczesne urządzenia do EKG pozwalają na natychmiastowy odczyt jego wyników. Nawet doświadczony lekarz może jednak potrzebować kilku chwil by dokładnie przeanalizować zapis. 

Badanie EKG - podsumowanie 

Diagnostyka chorób sercowo-naczyniowych pozwala na ich prawidłowe rozpoznanie oraz leczenie. Jednym z najważniejszych badań wykorzystywanych w kardiologii jest badanie EKG. Warto zaznaczyć, że jest to metoda nieinwazyjna, bezbolesna i nie prowadząca do powikłań. Pamiętajmy, że nad jego przebiegiem czuwa doświadczona osoba, która zadba o nasz komfort i zapewni bezpieczeństwo.