Jak żyć z cukrzycą w XXI wieku? Kompendium wiedzy...

Cukrzyca - czym jest? Jakie są rodzaje i objawy cukrzycy? Jak żyć będąc diabetykiem w XXI wieku? Dzięki lepszemu poznaniu choroby możemy zapobiegać, a także redukować jej skutki.

Cukrzyca - czym jest ?

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, na którą zapadają osoby, u których insulina (hormon produkowany przez trzustkę odpowiadający za utrzymanie prawidłowego poziomu cukru) nie działa prawidłowo. Nazwa cukrzyca pochodzi od łacińskich słów oznaczających "cedzenie wody przez ciało" i "słodki jak miód". DIABETES MELLITUS - słowa te odnoszą się do nadmiernej produkcji moczu, oraz jego słodkiego smaku. Słodki smak uryny zauważyli już w starożytności Grecy, a także Chińczycy, Egipcjanie i Hindusi.

Osoby, które chorują na cukrzycę nazywani są diabetykami, a potocznie cukrzykami. Chorzy tacy są leczeni w poradniach diabetologicznych pod stałą kontrolą lekarzy diabetyków.

Rodzaje cukrzycy i objawy

Cukrzyca jest skomplikowanym oraz niejednorodnym schorzeniem, dlatego rozróżnia się kilka rodzai. Najczęściej występujące rodzaje to cukrzyca Typu 1 i Typu 2, oprócz nich występują jeszcze cukrzyca typu LADA i typu MODY.

Cukrzyca Typ 1 jest tzw. cukrzycą insulinozależną. W tej odmianie choroby dochodzi do tego, że nasz układ odpornościowy atakuje zdrowe komórki trzustki, która nie jest w stanie produkować własnej insuliny - hormonu odpowiedzialnego za prawidłowy metabolizm cukrów. Następstwem tego faktu jest hiperglikemia czyli wysoki poziom glukozy we krwi. Duże stężenie glukozy we krwi prowadzi do różnych niebezpiecznych powikłań cukrzycowych.

Nie są znane do końca przyczyny tego, że organizm niszczy zdrowe komórki. Istnieje  wiele chorób autoimmunologicznych, między innymi łuszczyca czy choroba tarczycy Hashimoto.

Typ 1 cukrzycy jest kojarzony głównie z młodymi ludźmi, tzn. choroba zazwyczaj pojawia się poniżej 30-tego roku życia. Najczęściej zachorowalność przypada na wiek 10-12 r.ż. oraz 16-10 r.ż., jednakże należy pamiętać o odstępstwie od tej reguły. Bowiem istnieje postać tzw. LADA, której objawy występują w 4-5 dekadzie życia, a nawet pojawiają się w wieku 70 lat. Ma to związek z powolnym niszczeniem komórek trzustkowych oraz z istnieniem mechanizmów ochronnych organizmu.

Cukrzyca Typ 2 jest najbardziej powszechną chorobą naszych czasów i zaliczana jest do tak zwanych chorób cywilizacyjnych.  Jest najczęstszym rodzajem cukrzycy, rocznie w Polsce zapada na nią około 200 osób na 100000. Choroba ta dotyka głównie osoby starsze, choć niestety spotyka się ją u coraz młodszych ludzi, a czasami nawet u dzieci. Cukrzyca ta była określana jako “ cukrzyca starcza “ lecz obecnie nazwa ta traci na znaczeniu. Albowiem schorzenie to rozwija się w naszym organizmie wtedy gdy jest jeszcze produkowana insulina, ale nie spełnia ona swojej roli, ponieważ organizm wykazuje opory względem działania tego hormonu. Jest to choroba u której występuje tendencja do zwiększonego stężenia glukozy we krwi (hiperglikemia), u której podstaw leży tzw. insulinooporność. Insulinooporność to zjawisko które oznacza, że organizm nie potrafi właściwie wykorzystać insuliny ( hormonu wytwarzanego przez trzustkę ), która odpowiada za obniżenie poziomu glukozy we krwi.

Cukrzyca MODY to bardzo rzadko występująca postać cukrzycy około 2% wszystkich przypadków. Występuje w młodym wieku typowym dla cukrzycy typu 1, ale z przebiegiem klinicznym cukrzycy typu 2. Jest choroba dziedziczną, ujawnia się najczęściej u dzieci i młodzieży, ma łagodny przebieg i nie stwierdza się typowych objawów cukrzycy. Dlatego diagnostyka wymaga badań genetycznych u osoby chorej oraz członków jego rodziny.

Objawy cukrzycy Typ 1:

• nadmierne i nagłe pragnienie,
• nagły spadek masy mięśniowej i wagi,
• duża objętość moczu i częstotliwość jego oddawania,
• ciągłe zmęczenie, senność i brak energii,
• obniżony apetyt,
• zimne palce nawet przy ciepłej temperaturze powietrza.

Objawy cukrzycy Typ 2:

• częste oddawanie moczu,
• zwiększone pragnienie powstaje w odpowiedzi na hiperglikemię, gdyż organizm chce rozcieńczyć i wydalić nadmiar glukozy,
• odwodnienie organizmu objawiające się suchością błon śluzowych,
• osłabienie, senność i ciągłe zmęczenie,
• rzadziej utrata masy ciała raczej trudność w jej utracie,
• zmęczenie i senność po jedzeniu, konieczność drzemki,
• ciągły apetyt na słodycze lub przekąski,
• mogą również wystąpić zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami.

Objawy cukrzycy ciążowej

Cukrzyca ciążowa jest chorobą, która różni się od innych rodzajów cukrzycy tym, że rozwija się tylko w trakcie trwania ciąży i zanika po porodzie. Dobrą wiadomością jest to, że cukrzyca ciążowa nie zagraża ani matce ani też dziecku. Cukrzyca ciążowa występuje u 1 na 25 ciąż. Do grup ryzyka zalicza się:

• nadmierny przyrost wagi w pierwszym trymestrze,
• nadwaga ( BMI większy niż 25),
• wielorództwo,
• wiek matki powyżej 35 lat,
• cukrzyca typu 2 w rodzinie,
• nadciśnienie tętnicze,
• zespół policystycznych jajników.

Cukrzycę ciążową leczy się przede wszystkim dietą, jeżeli to nie pomoże stosuje się podskórną, krótkotrwałą terapię insulinową (ludzką i analogi). Leczona prawidłowo cukrzyca ciążowa nie stanowi zagrożenia dla płodu i matki.

Kontrola cukrzycy

Cukrzyca jest chorobą, której nie da się całkowicie wyleczyć, ale można z nią żyć w tzw "zgodzie". Przede wszystkim należy zacząć od prawidłowej diagnozy aby potem móc ją skutecznie leczyć, dbać o prawidłowy poziom glukozy we krwi aby nie dopuścić do różnych negatywnych następstw cukrzycy i zapewnić sobie długie lata życia. Jeżeli zaobserwujemy jakiekolwiek objawy występujące przy cukrzycy, które nas mogą zaniepokoić należy niezwłocznie udać się do lekarza i pod fachowym okiem wykonać badania krwi potwierdzające nasze spostrzeżenia. Kiedy będziemy mieli już postawioną diagnozę należy stosować się do zaleceń lekarskich tj. przyjmować leki, stosować odpowiednią dietę oraz samemu kontrolować poziom cukru we krwi. Do samodzielnego kontrolowania poziomu glukozy mamy odpowiednie glukometry oraz do nich specjalne paski diagnostyczne. Kontrola cukrzycy informuje nas jak sobie radzi nasz organizm z tą chorobą, pozwoli nam uniknąć niebezpiecznych powikłań.

Poziom cukru we krwi - NORMY

Czasami jest trudno osobom chorym na cukrzycę utrzymać te normy, dlatego należy przestrzegać odpowiedniej diety, przestrzegać zaleceń lekarskich, chodzić na badania i wizyty kontrolne do poradni diabetologicznej, a życie nie będzie tak uciążliwe.

Dieta cukrzycowa to nic innego jak zdrowe odżywianie  której celem jest przede wszystkim kontrola glikemii. Odpowiednie żywienie jest ważnym elementem kontroli wszystkich rodzajów cukrzycy, pomaga również utrzymać prawidłowa wagę ciałą.

Dieta cukrzycowa w różnych typach cukrzycy

• dieta dla cukrzyka typu 1- powinna skupić się na prawidłowym zbilansowaniu przyjmowanej insuliny, oraz spożywaniu węglowodanów i białek, które po kilku godzinach podnoszą poziom glikemii
• dieta dla cukrzyka typu 2 - są to osoby, które powinny zgubić zbędne kilogramy, więc powinni się skupić na przyjmowaniu małych posiłków (5-6 ) oraz na kontroli ilości kalorii

Dieta diabetyka wymaga właściwego komponowania jadłospisu, tak aby produkty które podwyższają glikemię były spożywane w bardzo małych ilościach.

Warzywa - to podstawowe produkty zdrowego żywienia. Połowa każdego  posiłku powinna się z nich składać : pomidory, kapusta, sałata, ogórki, kalafior czy brokuły, natomiast unikaj  buraków, pietruszki, selera, cebuli

Węglowodany - to ziemniaki, ryż i chleb. Dieta powinna zawierać 1-2 kromki razowego chleba, 2-3 łyżki ugotowanego ryżu lub kaszy, 2 małe ziemniaki, 2-4 łyżki niedosładzanych płatków owsianych. Unikaj węglowodanów prostych zwłaszcza pod postacią soków, napojów owocowych, cukru i cukierków.

Owoce są zdrowe ale unikaj takich jak winogrona, gruszki czy czereśnie a jedz porzeczki, jabłka, cytrusy czy morele.

Tłuszcze w diecie  powinny pochodzić z tłuszczy zwierzęcych  i roślinnych, używaj zatem masła i oliwy z oliwek.

Białko w diecie powinno pochodzić pół na pół z białek zwierzęcych i roślinnych.

Sól powinna być ograniczona do 5 gramów na dobę.

Zalecenia w diecie cukrzycowej

1. Staraj się spożywać produkty nieprzetworzone, domowej roboty mięsa  i wędliny
2. Unikaj jedzenia na wynos.
3. Nie przejadaj się i kontroluj wagę ciała.
4. Unikaj słodyczy i napojów słodzonych.
5. Bądź aktywny.

Produkty zalecane

Zbożowe: pieczywo razowe żytnie z dodatkiem nasion i otrąb, grube kasze (na sypko) pęczak, gryczana, jaglana, makarony z mąki razowej, ryż brązowy, płatki owsiane

Warzywa: niskoskrobiowe - pomidory, ogórki świeże i kiszone, rzodkiewka, sałata, brokuły, kalafior, cukinia, papryka, por, szparagi, kabaczek, natka pietruszki, seler naciowy

Owoce o małej zawartości cukru : owoce jagodowe, cytrusowe, kiwi, jabłka, truskawki, wiśnie, morele, nektarynki

Mleko i przetwory mleczne: sery twarogowe, chude, ziarniste o obniżonej zawartości tłuszczu

Mięso, wędliny, jaja, ryby i owoce morza: mięsa chude, cielęcina, indyk, kurczak, wołowina, królik, wędliny chude : szynka wołowa, drobiowa, polędwica drobiowa, ryby świeże : dorsz, flądra, mintaj, morszczuk, szczupak, sandacz

Tłuszcze: oliwa z oliwek, z awokado, olej lniany, tran

Przyprawy i sosy: sok z cytryny, koperek zielony, natka pietruszki, majeranek, kminek, oregano, cynamon, bazylia, sosy do sałatek na bazie soku z cytryny i oliwy i ziół

Zupy czyste, jarzynowe, na wywarach warzywnych

Napoje: woda mineralna, słaba herbata, kawa filtrowana lub rozpuszczalna, soki warzywne

Produkty dozwolone w umiarkowanych ilościach

Zbożowe: drobne kasze (manna), zacierki, kluski kładzione, pierogi z mąki razowej

Warzywa: surowe lub krótko gotowane buraki, marchew, seler, groch, fasola, soczewica, ziemniaki krótko gotowane lub na parze, podawane w całości śliwki i gruszki

Mleko i produkty mleczne: mleko o obniżonej zawartości tłuszczu, jogurt naturalny, maślanka, sery twarogowe półtłuste, serki homogenizowane, sery żółte o obniżonej zawartości tłuszczu

Mięsa i wędliny: chudy schab, polędwica wołowa, kabanos drobiowy,

Ryby: konserwy rybne, ryby ze skórą, w oleju, śledź, łosoś, węgorz, halibut, ryby wędzone

Tłuszcze: olej kokosowy , słonecznikowy, sojowy, z pestek winogron, margaryny miękkie, masło

Cukier, słodycze i przekąski: dżemy i konfitury bez cukru, kompoty, owocowe galaretki, kisiele bez cukru, czekolada gorzka, orzechy włoskie, migdały, pestki słonecznika, dyni, ciasta drożdżowe bez cukru

Przyprawy i sosy: sól, ostre przyprawy tzw. sosy własne, nie zaciągane mąką

Zupy: na chudych wywarach mięsnych, doprawiane jogurtem

Napoje: mleko odtłuszczone, kawa zbożowa, świeże soki owocowe bez cukru

Produkty niezalecane

Produkty zbożowe: pieczywo pszenne, mąka pszenna, rozgotowane kasze, ryż, makaron, błyskawiczne płatki owsiane, pierogi, kluski

Warzywa wysokoskrobiowe: warzywa rozgotowane, buraki zasmażane, marchewka ugotowana, frytki, warzywa z puszki, ziemniaki puree

Owoce o wysokiej zawartości cukru: banany, winogrona, owoce z puszki, owoce mocno dojrzałe i suszone

Mleko i produkty mleczne: mleko tłuste, śmietany, sery tłuste, dojrzewające, topione, podpuszczkowe, słodzone desery mleczne

Tłuste gatunki mięs: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, podroby, mięsa panierowane, smażone w głębokim tłuszczu

Tłuste wędliny: salami, pasztety, parówki, boczek, kiełbasy, tłuste ryby smażone na maśle, jajecznica na boczku, kawior

Tłuszcze: smalec, słonina, margaryny twarde

Cukier , słodycze i przekąski: miód, ciasta zawierające tłuszcz, z masami kremowymi, czekolada mleczna, chałwa, desery tłuste i słodkie, ciasta francuskie, torty, kruche, serniki

Przyprawy i sosy: majonezy, kostki rosołowe, sosy ostre, na zasmażkach , zaprawiane śmietaną , na tłustych wywarach

Zupy: doprawione zasmażkami, śmietaną, na wywarach z kości

Napoje: alkoholowe, napoje gazowane, soki słodzone

Życie z cukrzycą

Życie z cukrzycą to pewne wyzwanie dla człowieka. Kiedy usłyszymy, że mamy cukrzycę bardzo często dopada nas lęk, niepokój i niepewność co dalej, jak żyć i jak postępować aby normalnie funkcjonować.

Prawidłowo zdiagnozowana choroba pomimo pewnych utrudnień jeżeli jest dobrze zdiagnozowana i pod kontrolą nie stanowi przeszkody do normalnego funkcjonowania oraz żeby cieszyć się życiem.

To nieprawidłowo leczona cukrzyca prowadzi do powikłań i ograniczeń. Dlatego dbajmy o nasze zdrowie, regularnie róbmy badania profilaktyczne, zażywajmy ruchu na świeżym powietrzu, stosujmy odpowiednią zdrową i zbilansowaną dietę, a będziemy cieszyć się normalnym życiem.