Inhibitory pompy protonowej - jak działają i kiedy stosować te leki?

Schorzenia układu pokarmowego należą do najczęściej diagnozowanych zarówno w placówkach podstawowej opieki zdrowotnej jak i większych ośrodkach medycznych. W ich leczeniu wykorzystuje się szeroki zakres farmaceutyków. Do najpopularniejszych należą inhibitory pompy protonowej (IPP). W jakich chorobach zaleca się ich stosowanie, jak wpływają na organizm oraz czy narażają nas na wystąpienie działań niepożądanych? Spróbujemy przeanalizować to w niniejszym artykule. 

Zgaga i kwaśne odbijanie 

Prawie każdemu z nas przytrafiło się czuć dyskomfort w okolicy klatki piersiowej o piekącym charakterze. Ból ten potrafi być czasem tak silny, że bywa mylony nawet z zawałem serca (przypomnijmy, że przy każdym bólu pojawiającym się w klatce piersiowej należy zachować szczególną czujność). Zgaga jest jednym z głównych objawów choroby refluksowej, a także wrzodów żołądka lub dwunastnicy. W obu tych schorzeniach w terapii wykorzystuje się inhibitory pompy protonowej. 

Kwas solny - działanie i znaczenie w organizmie

Wśród kwasów za jeden z najmocniejszych uważany jest kwas solny o wzorze chemicznym HCl. Kwas ten jest szczególnie ważny dla funkcjonowania ludzkiego układu pokarmowego. Jest bowiem produkowany przez komórki okładzinowe zlokalizowane w błonie śluzowej żołądka. Kwas solny jest jednym z najważniejszych składników soku żołądkowego odpowiadającego za proces trawienny przebiegający wewnątrz żołądka. Odpowiednie zakwaszenie soku żołądkowego skutkuje obniżeniem poziomu jego pH. Taka substancja stanowi równocześnie barierę ochronną przeciwko mikroorganizmom nieprzystosowanym do tak kwaśnego środowiska zewnętrznego. Warto dodać, że w świetle żołądka ściany układu pokarmowego chronione są przez specjalny śluz. Neutralizuje on działanie kwasu i zapobiega uszkodzeniom warstw, z których składa się żołądek. 

Zgaga - jak do niej dochodzi?

U niektórych osób dochodzi do cofania się treści pokarmowej wraz z sokami żołądkowymi do przełyku. Proces ten może być nasilony np. poprzez spożycie alkoholu bądź też nadmiernie tłustego posiłku. Przełyk, w przeciwieństwie do żołądka nie jest chroniony śluzem neutralizującym działanie kwasu. W konsekwencji dochodzi do powstania zgagi czyli objawu, który określa się jako ból i pieczenie w okolicy zamostkowej. To właśnie zgaga uważana jest za główny objaw choroby refluksowej przełyku. 

Leczenie choroby refluksowej - rola inhibitorów pompy protonowej 

Cofanie się zawartości żołądka do przełyku może być spowodowane nieprawidłową czynnością dolnego zwieracza przełyku, nieprawidłową motoryką w przewodzie pokarmowym, ciążą, nadmierną masą ciała oraz innymi przyczynami. Niezależnie od etiologii problem pozostaje ten sam - kwaśna substancja doprowadza do uszkodzeń struktury ścian przełyku. Skutkiem tego jest nie tylko powstanie bólu, ale również długofalowo jego przebudowa. U pewnej ilości pacjentów cierpiących na długotrwały refluks żołądkowo-przełykowy może dojść do powstania przełyku Barretta, który zwiększa ryzyko nowotworu przełyku. 

IPP - działanie i wskazania do stosowania 

Czynnikiem drażniącym nabłonek przełykowy jest kwas. Farmakologiczne sposoby leczenia refluksu skupiają się zatem na jego neutralizacji. Do najważniejszych leków wykorzystywanych w terapii tego schorzenia zalicza się właśnie inhibitory pompy protonowej. Leki te wpływają na komórki okładzinowe żołądka, które jak wspomniano wcześniej odpowiedzialne są za produkcję kwasu solnego. Są inhibitorami, a więc hamują działanie pompy protonowej. Na skutek działania IPP dochodzi do znacznej redukcji wydzielanych do światła żołądka jonów wodorowych. Prowadzi to do podwyższenia pH soku żołądkowego. Inhibitory pompy protonowej charakteryzują się długotrwałym działaniem, które odczuwalne jest nawet do 3 dni po przyjęciu leku. Do IPP zaliczamy następujące substancje: omeprazol (pierwszy z grupy, mający swoją premierę w 1988 roku), pantoprazol, dekslanzoprazol, esomeprazol i inne. 

Jakie mogą być działania niepożądane IPP?

Zobojętnienie soku żołądkowego nie eliminuje problemu zarzucania treści pokarmowej z żołądka do przełyku. Jej działanie, ze względu na podwyższenie wartości pH nie jest jednak już tak destrukcyjne. Konsekwencją tego jest zmniejszenie częstotliwości i dyskomfortu wynikającego z napadów zgagi, a także w długotrwałej perspektywie ochrona ścian przełyku. Inhibitory pompy protonowej to uznane i sprawdzone leki stosowane w terapii choroby refluksowej przełyku oraz wrzodów trawiennych. Warto jednak wspomnieć o działaniach niepożądanych, które mogą być skutkiem ich przyjmowania. Wśród tych najczęściej zdarzającym się pacjentom możemy wymienić biegunki, skłonność do wzdęć oraz bóle brzucha. Podczas przyjmowania IPP zdarzają się również zawroty głowy oraz jej ból. 

Inhibitory pompy protonowej stosowane przewlekle - czy jest się o co martwić?

Długotrwale stosowane inhibitory pompy protonowej mogą także przyczyniać się do obniżenia poziomu witaminy B12 w organizmie. Podobnie, ich przyjmowanie przez dłuższy czas może prowadzić do zmiany składu flory jelitowej - sprzyja to rozwojowi zespołu jelita drażliwego oraz infekcjom przewodu pokarmowego. Wśród rzadkich powikłań stosowania inhibitorów pompy protonowej można wymienić m.in. zaburzenia lipidowe czy też zmiany w morfologii. Warto jednak zaznaczyć, że leki te uważane są za bezpieczne. Ponadto w przypadku wystąpienia działań niepożądanych rozważyć można zmianę jednego z leków z tej grupy na odpowiednik.

Interakcje lekowe 

Wśród leków z grupy IPP istnieją substancje hamujące cytochrom p450. Mowa tutaj głównie o omeprazolu. Może on zatem wpływać na działanie innych przyjmowanych leków. Stosując inhibitory pompy protonowej zalecana może być również kontrola INR. Mogą one bowiem wpływać na aktywność leków przeciwkrzepliwych. Warto również wspomnieć, że podwyższenie pH wewnątrz żołądka może wiązać się z obniżeniem dostępności biologicznej niektórych leków, a w konsekwencji osłabieniem ich działania. 

Podsumowanie informacji o IPP

Inhibitory pompy protonowej to popularne i skuteczne leki wykorzystywane we współczesnej medycynie. Wykorzystuje się je w terapii m.in. choroby wrzodowej, refluksu żołądkowo-przełykowego oraz w leczeniu uszkodzeń górnego odcinku przewodu pokarmowego powstałych przez stosowanie NLPZ-ów. Mają swoje zastosowanie również w eradykacji bakterii Helicobacter pylori. Ich działanie zostało potwierdzone na przestrzeni wielu lat. Nie zmienia to jednak faktu, że powinny być stosowane według zaleceń lekarza, który dobierze odpowiednią dawkę oraz określi długość terapii.