Biegunka - jej przyczyny i objawy. Jak leczyć biegunki?

Rozwolnienie to inne słowo określające biegunkę - powszechną przypadłość zdrowotną mającą swoje źródło w czynnikach zewnętrznych (np. zatrucia, zakażenia układu pokarmowego), a także powstającą na skutek upośledzonej pracy naszego organizmu. Niezależnie od przyczyny biegunki warto podjąć odpowiednie kroki diagnostyczne oraz lecznicze. Biegunka trwająca przez dłuższy okres może bowiem z czasem przynieść poważne konsekwencje zdrowotne. Co zatem wiemy dziś o leczeniu biegunek?

Wodniste stolce, ból brzucha - czy to biegunka?

Biegunką określa się częste (3 razy na dobę bądź częstsze) wydalanie stolca o zbyt luźnej konsystencji. Pomocna w określaniu stanu skupienia stolca może być skala bristolska. Opracowana w 1992 roku w Wielkiej Brytanii klasyfikacja szereguje wydaliny względem ich twardości oraz zawartej w nich ilości wody. Jej siedem stopni określa kolejno twarde, skupione grupki (stopień 1) przez wydłużony, smukły i miękki stolec (stopień 4) aż po całkowicie płynny kał (stopień 7). Prawidłowy stolec powinien oscylować właśnie w okół środka skali, a więc stopnia czwartego. Łącząc ze sobą częste wypróżnianie oraz wodnistą konsystencję stolca możemy podejrzewać biegunkę. Do innych objawów towarzyszących należą m.in. bóle brzucha, podniesiona temperatura ciała czy krew w stolcu. Ich występowanie zależy jednak od przyczyny biegunki oraz czasu trwania rozwolnienia.

Mechanizmy powstania biegunki

Wydalanie wodnistych stolców związane jest z nieprawidłowym dostosowaniem zawartości wody w kale do zapotrzebowania na tę substancję. Przyczyną biegunki może być zarówno upośledzenie wchłaniania w jelicie jak i nadmierne wydalanie wody w jelicie cienkim oraz grubym (tzw. biegunka sekrecyjna). Przewlekła biegunka związana z upośledzeniem wchłaniania może mieć swoją przyczynę np. w związku z obecnością substancji osmotycznie czynnych w świetle układu pokarmowego (stan ten określany jest także jako biegunka osmotyczna). Może ona powstawać również na skutek zbyt szybkiego pasażu jelit na skutek czego nie dochodzi do prawidłowego uformowania się stolca. Przyczyną przewlekłej biegunki sekrecyjnej (nadmiernego wydzielania wody w końcowych odcinkach przewodu pokarmowego) może być z kolei przewlekłe zapalenie jelita grubego bądź też reakcja wywołana przez obecność chorobotwórczych bakterii jelitowych.

Biegunka ostra - kiedy przechodzi w biegunkę przewlekłą?

Rozwolnienie może być także klasyfikowane pod względem czasu trwania. Ostra biegunka jest stanem, który trwa do 14 dni. W znacznej większości przypadków przypadłość ta spowodowana jest przez drobnoustroje chorobotwórcze, a więc czynniki zewnętrzne (bakterie, wirusy). Jeżeli choroba przedłuża się możemy mówić o biegunce przetrwałej. Biegunka trwająca dłużej niż 29 dni zostaje zdiagnozowana jako przewlekła biegunka. Biegunkę ostrą najczęściej wywołują czynniki infekcyjne. Z kolei biegunka przewlekła najczęściej powodowana jest przez nieswoiste zapalenia jelit czy zespół jelita drażliwego. Niezależnie od przyczyny biegunki nie należy zwlekać z leczeniem - długotrwałe upośledzone wydalanie może bowiem doprowadzić do powikłań zdrowotnych. Do najbardziej niebezpiecznych, ale i powszechnych należą odwodnienie, zaburzenie równowagi elektrolitowej oraz zubożenie naturalnej flory jelitowej, która bierze udział np. w procesach wchłaniania. W konsekwencji prowadzi to do osłabienia całego organizmu. Niestety jedną z przyczyn przewlekłych biegunek mogą być także choroby, które wymagają natychmiastowego podjęcia specjalistycznego leczenia - przykładem takim może być rak okrężnicy. Przykład ten pokazuje jak ważna jest specjalistyczna diagnostyka.

Leczenie biegunki, jak prowadzona jest diagnostyka?

W leczeniu biegunki, szczególnie przewlekłej niezwykle ważna jest fachowa opieka medyczna. Początkowo rozpoznanie może być stawiane przez lekarza na podstawie wywiadu. Na tej podstawie można wysunąć podejrzenia dotyczące np. zatrucia pokarmowego bądź też alergii. W przypadku biegunek bakteryjnych warto wykonać posiew kału. Tropem może być też sam wygląd stolca, oraz obecność wydalanych substancji towarzyszących. Dobrym przykładem może być biegunka tłuszczowa, kiedy stolec na skutek wysokiej zawartości tłuszczów zyskuje żółto pomarańczowy kolor oraz połysk. Jego cechą jest także bardzo nieprzyjemny zapach. Biegunka taka związana jest z zaburzeniami trawiennymi, których przyczyną może być zapalenie trzustki. W takim wypadku warto zatem poszerzyć diagnostykę o badanie obrazowe jamy brzusznej czy też badania enzymów trzustkowych z krwi. Również krwawienie z odbytu towarzyszące biegunkom może budzić pewne podejrzenia, a towarzyszy takim chorobom jak hemoroidy (guzki krwawnicze), obecność nieswoistego zapalenia jelit oraz infekcji jelitowych. Wtedy za radą lekarza możemy zdecydować się na badanie endoskopowe. Przewlekłe krwawienie związane być też może z rozwojem anemii i osłabienia na skutek utraty erytrocytów biorących udział w transporcie tlenu.

Biegunka podróżnych - by wakacje nie zmieniły się w koszmar

Jednym z podtypów biegunek jest tzw. biegunka podróżnych. Jest ona związana ze zmianą diety, odmienną florą bakteryjną występującą w danym regionie, a często również ze stresem. W większości przyczyną zakażenia na skutek spożycia skażonej żywności są szczepy bakterii Escherichia coli oraz Campylobacter występujące na terenach Afryki, Ameryki Południowej oraz Azji. Większość osób przechodzi jednak biegunkę podróżnych dość łagodnie i rzadko przechodzi ona w postać przewlekłą. Wybierając się jednak na wakacje w odległe zakątki świata warto kontrolować jakość oraz źródło spożywanych przez nas pokarmów tak, aby wypoczynek w hotelu nie zmienił się w przymusowy pobyt w szpitalu.

Leczenie biegunki dietą?

Przewlekle trwające rozwolnienie nie powinno być bagatelizowane, a jego leczenie należy powierzyć specjalistom. Istnieje jednak określony model dietetyczny, który może wspomóc organizm oraz poprawić pracę układu pokarmowego. Na początek dobrym pomysłem jest rezygnacja z substancji, które same w sobie mają tendencję do wywoływania biegunek. Mowa tutaj m.in. o alkoholu czy kawie, które mogą nasilać biegunkę na skutek pobudzania ruchów perystaltycznych układu pokarmowego. Należy unikać również potraw ciężkostrawnych oraz zawierających nadmierne ilości błonnika pokarmowego - ten ma bowiem zdolność do wiązania dodatkowych ilości wody. Dietetycy na czas trwania biegunki zalecają spożywanie umiarkowanych ilości białego ryżu, makarony, gotowane warzywa (ale te, które nie zawierają dużych ilości błonnika jak marchew, dodatkowo zawarty w niej inozytol ma korzystny wpływ na detoksykację wątroby). Posiłki takie powinny być spożywane kilka razy na dobę w niewielkich porcjach. Rozwolnienie trwające przez dłuższy czas może także doprowadzić do braków elektrolitów. Są to jony występujące w płynach i komórkach naszego ciała. Ich właściwa równowaga jest niezbędna do prawidłowego zachodzenia procesów metabolicznych. Elektrolity możemy uzupełnić spożywając np. banany czy sok pomidorowy, które bogate są w potas. Ich źródłem jest także woda mineralna. Warto w tym momencie zatrzymać się i wspomnieć, że jednym ze środków ostrożności podczas biegunki jest zapobieganie odwodnieniu. Drogą na skróty mogą być specjalne suplementy diety zawierające kompleks niezbędnych elektrolitów. Produkty te najczęściej sprzedawane są pod postacią saszetek zawierających rozpuszczalny w wodzie proszek. Nie bez znaczenia jest ich słodki smak - dzięki temu łatwiej jest zachęcić dzieci do przyjmowania tych środków.

Węgiel aktywny o właściwościach absorpcyjnych

Węgiel leczniczy jest środkiem, który na skutek swoich zdolności fizykochemicznych potrafi wiązać substancje, z którymi się styka. W świetle przewodu pokarmowego są to enterotoksyny bakterii, same bakterie oraz substancje drażniące. Jego zażywanie może zatem przynieść ulgę w biegunkach. W zależności od wielkości dawki węgiel leczniczy może przynieść efekt zapierający - należy zatem stosować go rozsądnie tak, aby pożądany efekt nie przerodził się w zatwardzenie. 

Zioła - naturalny sposób na rozwolnienie

Biegunka jest objawem wielu chorób związanych nie tylko z układem pokarmowym. Towarzyszyła ona ludziom od samego początku istnienia, dlatego wśród metod jej leczenia znajdą się także naturalne substancje oparte o surowce pochodzenia roślinnego. Wśród ziół wykorzystywanych w leczeniu biegunek możemy wyróżnić m.in. babkę lancetowatą - posiada ona właściwości ochronne wobec ściany przewodu pokarmowego. Ponadto zawarte w niej związki śluzowe łagodzą podrażnienia przewodu pokarmowego. Kolejną wykorzystywaną od wieków rośliną jest kora dębu - podobnie jak wspomniany wyżej węgiel aktywny posiada ona zdolność do wiązania toksyn w świetle przewodu pokarmowego. Zioła lecznicze dostępne są w różnych postaciach jak odwary czy herbatki dlatego mogą być przydatnym uzupełnieniem diety biegunkowej.

Dobierz odpowiedni probiotyk

Zakażenie bakteryjne leczone antybiotykiem oraz długotrwała biegunka mogą wyniszczać prawidłową florę bakteryjną zasiedlającą jelita. Obecność pożądanych bakterii jelitowych korzystnie wpływa na funkcjonowanie organizmu wspomagając m.in. procesy wchłaniania, poprawiając trawienie oraz wspomagając procesy obronne organizmu. W niektórych przypadkach zaleca się zatem stosowanie probiotyku. Probiotyki są preparatami, które zawierają żywe kultury dobroczynnych bakterii oraz drożdży. Najczęściej oparte są one o bakterie kwasu mlekowego, które możemy znaleźć również w produktach naturalnych jak kefiry czy kiszone ogórki. W trakcie biegunki dochodzi do utraty nie tylko nadmiernej ilości wody i związków odżywczych, ale również flory jelitowej. Korzystanie z dobrej jakości probiotyku może pomóc odbudować jej fizjologiczny poziom.

Lepiej zapobiegać niż leczyć

Biegunka zwykle nie jest chorobą samą w sobie, a raczej objawem towarzyszącym innym chorobom jak zaburzenia wchłaniania czy też zakażenia. Niestety nie zawsze uda nam się zapobiec ich skutkom, jednak możemy podjąć kroki minimalizujące ryzyko wystąpienia tego typu objawów. Zakażenia bakteryjne  związane są z niewłaściwą higieną, pamiętajmy zatem by przeprowadzać częste mycie rąk oraz spożywać świeże pokarmy z zaufanych źródeł. W przypadku wystąpienia biegunki nawadniajmy się oraz zadbajmy o prawidłowy poziom elektrolitów, a jeśli towarzyszą nam dodatkowe objawy jak wysoka temperatura, krew w stolcu czy też samo rozwolnienie przedłuża się udajmy się do lekarza w celu wykonania rzetelnej diagnostyki.