Badania laboratoryjne: trójglicerydy

Regularnie przeprowadzane badania laboratoryjne są prostym i wiarygodnym sposobem oceny stanu zdrowia naszego organizmu. Niekiedy to właśnie one są pierwszym wskaźnikiem toczącej się choroby czy też upośledzonej pracy danego narządu. Dziś szerzej przyjrzymy się zagadnieniu trójglicerydów - czym są, za co odpowiadają oraz jakie mogą być następstwa podwyższonego poziomu trójglicerydów we krwi.

Trójglicerydy - budowa i funkcja

Trójglicerydy (triacyloglicerole, TG) w budowie chemicznej stanowią syntezę kwasów tłuszczowych oraz glicerolu. Wśród nich możemy wyróżnić TG proste oraz złożone różniące się właściwościami wynikającymi z różnego typu kwasów tłuszczowych obecnych w ich cząsteczkach. Za wytwarzanie triacylogliceroli w organizmie odpowiada wątroba. W późniejszym okresie trafiają one do układu krążenia pod postacią vLDL (lipoproteina bardzo małej gęstości, która zawiera w około 60 % trójglicerydy), jednak większość trójglicerydów krążących we krwi trafia tam wraz z pobieranym przez nas pokarmem. Związki te wykorzystywane są przez organizm jako źródło energii zasilające mięśnie. Kiedy dostarczamy ich zbyt dużo z pożywieniem nasze ciało zaczyna magazynować je w tkance tłuszczowej. Ponadto trójglicerydy pełnią również funkcje budulcowe - analogicznie do cholesterolu zabezpieczają skórę przed nadmierną utratą wody dzięki swoim właściwościom stabilizującym błony komórkowe.

Badanie poziomu trójglicerydów

Dzięki ich obecności we krwi wahania poziomów stężenia trójglicerydów mogą być monitorowane przez badania laboratoryjne. Najczęściej wykonuje się je w ramach tzw. profilu lipidowego (lipidogram), które może zostać zlecone przez lekarza rodzinnego. Badanie to pozwoli oszacować ryzyko wystąpienia chorób sercowo naczyniowych, a poza poziomem triglicerydów określa również stężenie cholesterolu całkowitego, a także jego rozbicie na frakcje (cholesterol ldl i hdl). Słuszność tego badania ma szczególne znaczenie u pacjentów zmagających się z otyłością, palących papierosy, cierpiących na zaburzenia gospodarki lipidowej czy mających w rodzinie krewnych z historią chorób układu sercowo naczyniowego. Jest ono także przydatne w monitorowaniu stanu zdrowia chorych w przypadku przebytego zawału serca.

Przygotowanie do badania profilu lipidowego i normy

Oznaczenie stężenia triglicerydów zalicza się do tych badań, których przeprowadzenie nie jest bardzo uciążliwe dla pacjentów. By nie wpłynąć na wiarygodność wyników należy jednak pamiętać o kilku ważnych zasadach. Przez co najmniej 2-3 tygodnie przed pobraniem krwi należy unikać radykalnych zmian diety. Dotyczy to także zmiany masy ciała, która powinna utrzymywać się na stałym poziomie. Ważne jest również by nie pić alkoholu co najmniej 3 dni przed udaniem się do laboratorium. By uniknąć zafałszowania danych należy także nie jeść przynajmniej 12 godzin przed badaniem - musimy być na czczo. W przypadku kiedy powtarzamy pobranie krwi po pewnym czasie pamiętajmy, by odbyło się ono w podobnych godzinach - stężenie triglicerydów jest bowiem związane z rytmem dobowym. 

Trójglicerydy: norma

Jak każda wartość oceniana w laboratorium również poziom trójglicerydów we krwi ma swoje określone normy. Za wysoki poziom trójglicerydów uważa się sytuacje, kiedy ich stężenie we krwi przekroczy wartość 150 mg dl 1 , natomiast kiedy wartość stężenia TG przekracza poziom 199 mg dl mówimy wtedy o czynniku znacznie wpływającym na ryzyko rozwoju miażdżycy. Należy pamiętać, że część placówek laboratoryjnych prowadzi rejestr korzystając z wartości podanych w mmol l (milimolach na litr). Normy poziomu trójglicerydów podane są wtedy w innych jednostkach, za każdym razem jednak warto jest zasięgnąć konsultacji u specjalisty. Podwyższony poziom TG we krwi może być bowiem zwiastunem wielu chorób.

Wysoki poziom trójglicerydów i jego powikłania

Hipertriglicerydemia to schorzenie, które rozpoznawalne jest przy utrzymujących się wartościach TG przekraczających 150 mg dl (≥1,7 mmol l). Według niektórych badań szacuje się, że na ryzykowny wzrost poziomu triglicerydów cierpi około 1/3 mężczyzn oraz 1/5 kobiet w Polsce. Niestety stan ten jest często późno rozpoznawany co pogarsza rokowanie - hipertriglicerydemia nie daje objawów klinicznych w związku z czym rozpoznawana jest najczęściej podczas rutynowego badania laboratoryjnego. Symptomy pojawiają się, kiedy norma stężenia triglicerydów zostaje przekroczona wielokrotnie - mowa tu o wartościach przekraczających 499 mg dl (≥5,6 mmol l). Mówimy wtedy o ciężkiej hipertriglicerydemii. W przebiegu tego zaburzenia charakterystyczne są bóle brzucha o charakterze napadowym.

Co wpływa na poziom triglicerydów?

Przyczyny takiego stanu często nie są proste do ustalenia - problemem może być zarówno profil genetyczny chorego jak i jego styl życia. Na stężenie TG w surowicy mogą mieć wpływ choroby jak niedoczynność tarczycy, cukrzyca czy otyłość. Dlatego też przed rozpoczęciem leczenia tego schorzenia należy dokładnie zastanowić się nad historią schorzeń oraz przyjmowanymi lekami. Jak w większości chorób metabolicznych podwyższony poziom trójglicerydów związany jest również z codzienną dietą i stylem życia. Nadużywanie alkoholu, brak ruchu oraz palenie tytoniu to jedne z najbardziej istotnych czynników zwiększających ryzyko.

Choroby serca

Utrzymujący się podwyższony poziom stężenia trójglicerydów może stanowić nawet problem zagrażający życiu. W przypadku łagodnej postaci tej choroby dochodzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia chorób sercowo naczyniowych mogących prowadzić do rozwoju miażdżycy czy też zawału serca. Ocena ryzyka powinna zostać przeprowadzona w oparciu o poziomy cholesterolu hdl oraz ldl - podwyższone stężenie tej drugiej frakcji dodatkowo je zwiększa.

Ryzyko rozwoju ostrego zapalenia trzustki

Ciężka hipertriglicerydemia przyczynia się z kolei do ryzyka rozwoju ostrego zapalenia trzustki (OZT). Szczególnie narażone są osoby z długotrwale utrzymującym się stężeniem TG powyżej 500 mg dl. Chory cierpiący na OZT zmaga się z silnym bólem lokalizującym się w nadbrzuszu, ponadto schorzeniu towarzyszą nudności oraz wymioty, a także gorączka. Przyspiesza także praca serca doprowadzając do tachykardii. Reakcja zapalna towarzysząca ostremu zapaleniu trzustki spowodowana jest samotrawieniem tego narządu przez zawarte w nim enzymy. Choroba ta to jeden ze stanów zagrażających życiu pacjenta, dlatego nie należy zwlekać z udaniem się na Szpitalny Oddział Ratunkowy, gdzie zostaną zaordynowane odpowiednie środki. Według niektórych danych OZT może powodować śmierć nawet 10 % osób. Warto wspomnieć, że ostre zapalenie trzustki oprócz znacznie podwyższonego poziomu trójglicerydów może być spowodowane przez nadużywanie alkoholu oraz kamicę żółciową.

Leczenie i rokowanie

Farmakologiczne cele obniżenia stężenia trójglicerydów we krwi obejmują zmniejszenie ryzyka choroby przewlekłej układu krążenia, spadek częstotliwości incydentów sercowo-naczyniowych i zapobieganie rozwojowi OZT. Wśród najpopularniejszych grup leków obniżających poziom trójglicerydów wyróżnia się statyny, fibraty oraz wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega 3. Dobór odpowiedniej farmakoterapii przez lekarza opierany jest na stężeniu TG.  Nie bez znaczenia pozostaje także poziom cholesterolu ldl. Należy pamiętać, że leczenie jest długotrwałe. Kontrola powinna być prowadzona w oparciu o badania regularnie przeprowadzane w laboratorium. Wynik terapii zależy także od zaangażowania i sumienności chorego.

Zmiana stylu życia

Badanie poziomu trójglicerydów może być przełomowym momentem naszego życia, kiedy zdamy sobie sprawę, że warto podjąć odpowiednie kroki by cieszyć się zdrowiem przez długi czas. Oprócz odpowiednio dobranej farmakoterapii kluczowa jest zmiana nawyków żywieniowych oraz stylu życia. W celu utrzymywania stężenia triglicerydów poniżej górnej normy musimy ograniczyć korzystanie z używek - alkoholu i papierosów. Niewskazane są także produkty wysokowęglowodanowe i wysokoprzetworzone jak ciastka, czekolada mleczna czy soki z dodatkiem cukru. 

Minimalizację ryzyka rozwoju chorób przewlekłych zapewni także aktywne spędzanie wolnego czasu pozwalające nam zrzucić zbędne kilogramy. W codziennej diecie powinniśmy zastąpić produkty zawierające tłuszcze nasycone tymi pochodzenia roślinnego. Na koniec pamiętajmy o konieczności przeprowadzania badań laboratoryjnych. Ich wyniki pozwalają nam w każdej chwili rzetelnie i wiarygodnie ocenić stan organizmu. Badajmy się zatem regularnie.