Zgaga - co jest jej przyczyną i jak ją leczyć?

Zgaga to popularne określenie na nieprzyjemne odczucie palenia zlokalizowane w okolicy mostka. Choć z pozoru dolegliwość ta nie wydaje się groźna, oprócz obniżenia jakości życia może także doprowadzić do groźnych powikłań zdrowotnych. Uważa się, że główną przyczyną powstawania zgagi jest refluks żołądkowo przełykowy. Podejmując odpowiednie kroki da się jednak skutecznie opanować problem zgagi.

Refluks przełyku - objawy

Wiemy już, że przyczyną powodującą zgagę jest choroba refluksowa, która dotyka regularnie około 5-10% osób w Polsce i dotyczy w równym stopniu kobiet jak i mężczyzn (co ciekawe powikłania tego schorzenia dotyczą jednak częściej panów). Wśród jej najczęściej występujących objawów  wyróżnia się m in uczucie bólu w okolicach klatki piersiowej, pieczenie gardła i przełyku czy też dokuczliwą czkawkę. Niekiedy też pacjenci skarżą się na chrypkę oraz uczucie dyskomfortu zlokalizowane w nadbrzuszu. W przypadku pojawienia się dodatkowych objawów takich jak dysfagia (utrudnione przechodzenie pokarmu z jamy ustnej do żołądka) czy obecność krwi w stolcu (krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego zabarwia stolec na kolor smolisty) należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, który podejmie dalszą diagnostykę.

Patogeneza i ryzyko wystąpienia schorzenia

Żołądek jest strukturą wewnątrz której panuje silnie kwasowe pH co spowodowane jest obecnością kwasu solnego i enzymów niezbędnych do procesu trawienia. Anatomiczną barierą chroniącą górny odcinek przewodu pokarmowego, a więc przełyk przed przedostawaniem się treści pokarmowej oraz kwasów z żołądka jest dolny zwieracz przełyku. To właśnie wskutek zaburzenia pracy tego odcinka przewodu pokarmowego powstaje refluks żołądkowo-przełykowy, a w konsekwencji zgaga powodująca ból. Cofanie się treści pokarmowej do przełyku prowadzi do uszkodzeń wyścielającego go nabłonka i powstawania miejscowego stanu zapalnego. Dolegliwości nasilają się kiedy pacjent znajduje się w pozycji leżącej, a także po spożyciu tłustych, ciężkostrawnych posiłków.

Zgaga - przyczyny

Przyczyny powstawania tej choroby są niestety złożone. Często dysfunkcja dolnego zwieracza przełyku może być konsekwencją wady anatomicznej. Zgaga jest też często powodowana przez nieprawidłową dietę (szczególnie należy uważać na wysokokaloryczne produkty oraz alkohol), palenie papierosów i brak aktywności fizycznej. Pośpiech oraz przewlekły stres są jednymi z głównych przyczyn zwiększających prawdopodobieństwo występowania tego uciążliwego schorzenia. Na nasilone ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku narażone są również osoby zmagające się z przepukliną rozworu przełykowego oraz stosujące pewne leki (szerzej zagadnienie opiszemy poniżej). Problem może też dotyczyć kobiet w okresie ciąży (na skutek zmiany poziomu progesteronu).

Powikłania zgagi

Błona śluzowa przełyku w przeciwieństwie do swojego odpowiednika w żołądku nie posiada właściwości chroniących ją przed kwaśnym środowiskiem. Dlatego kontakt z kwasem solnym degeneruje jej strukturę i jest przyczyną bólu. Kiedy dochodzi do tego przez pewien czas mogą tworzyć się nadżerki, a sama tkanka nabłonkowa pokrywa się bliznami co upośledza jej funkcjonowanie i może prowadzić do powstania tzw. Przełyku Barretta. Szacuje się, że na powikłanie to cierpi od 10-20 % osób zmagających się z przewlekłym zarzucaniem treści żołądkowej. W jego przebiegu dochodzi do zastępowania prawidłowych komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego wyściełającego przełyk poprzez nabłonek walcowaty jednowarstwowy zawierający komórki kubkowe (charakterystyczny dla żołądka). Niestety Przełyk Barretta może być czynnikiem znacznie zwiększającym ryzyko powstania nowotworu przełyku. Nie można zatem lekceważyć powikłań towarzyszących zgadze. Diagnostyka Przełyku Barretta może zostać przeprowadzona np. poprzez badanie endoskopowe (gastroskopię) czy też badanie histopatologiczne.

Zgaga i zwężenie przełyku

Kolejnym powikłaniem choroby refluksowej przełyku może być zwężenie przełyku. W formie nabytej dochodzi do niego na skutek długotrwałego urazu bądź też toczącego się przewlekle zapalenia tkanki. Na skutek gojenia się rany dochodzi do bliznowacenia, a w konsekwencji zmniejszenia średnicy światła przełyku. Objawy towarzyszące tej dolegliwości zależą od stopnia jej nasilenia. Chory może mieć trudność z przyjmowaniem pokarmów w postaci stałej. Ponadto u części pacjentów występuje ból zamostkowy przy połykaniu oraz uczucie ucisku w klatce piersiowej. Zwężenie przełyku najczęściej ma tendencję do progresji oraz powoduje pogorszenie jakości życia. Badania pozwalające rozpoznać to powikłanie również mogą zostać przeprowadzone endoskopem. Ponadto w diagnostyce wykorzystuje się także zdjęcie rentgenowskie z zastosowaniem kontrastu.

Badania rozpoznające refluks

Refluks żołądkowo-przełykowy prowadzący do zgagi to powszechne schorzenie. Być może dlatego istnieją wysoce skuteczne metody zapobiegania powikłaniom tej choroby. Najpierw należy najpierw ją zdiagnozować. Podstawą jest oczywiście rzetelnie przeprowadzony wywiad lekarski podczas którego specjalista zbierze informacje na temat naszego stylu życia, możliwości ciąży oraz charakteru objawów towarzyszących zgadze. Szczególnie zgaga występująca przez wiele lat może budzić pewne podejrzenia. Dalsze etapy diagnostyczne obejmują różne badania tak jak wymieniona wyżej gastroskopia (podczas badania może zostać pobrany wycinek nabłonka do badania histopatologicznego), RTG z kontrastem barytowym oraz 24 godzinne monitorowanie poziomu pH przełyku z wykorzystaniem specjalnej sondy (metoda uznawana jest za złoty standard diagnostyki refluksu). Odpowiednio przeprowadzana diagnostyka pozwala także na wykluczenie innych chorób o podobnych objawach.

Czy istnieją domowe sposoby na zgagę?

Leczenie zgagi obejmuje zarówno farmakoterapię jak i zmianę stylu życia. Domowe sposoby obejmują przede wszystkim modyfikację codziennej diety. Należy ograniczyć spożywanie alkoholu oraz tłustych smażonych potraw. Zgaga powodowana jest też często przez czekoladę, miętę, napoje gazowane, ostre dania czy też cytrusy. Konieczne jest również zaprzestanie bądź znaczne ograniczenie palenia papierosów. Niespójne są informacje dotyczące wpływu spożywania kawy na refluks, według niektórych źródeł kofeina powoduje rozluźnienie dolnego zwieracza przełyku uwalniając tym samym kwas żołądkowy.

Zgaga i nasze codzienne nawyki

Objawy zgagi mogą zmniejszyć się jeśli zastosujemy się do paru ważnych zasad - pomocne jest unikanie spożywania posiłku tuż przed snem bądź też intensywnym wysiłkiem fizycznym. Podczas jedzenia nie powinniśmy się spieszyć - zamiast tego skupmy się na smaku, zapachu oraz strukturze dania krojąc je na małe porcje i dokładnie przeżuwając. Po posiłku zaleca się około 30 minutowy odpoczynek. Wybierajmy jednak fotel zamiast łóżka tak, aby umożliwić pionizację klatce piersiowej - zmniejszy to ryzyko cofania się treści żołądkowej do przełyku. Kiedy wypoczniemy wybierzmy się na spacer. Aktywność fizyczna oraz utrata nadmiernej masy ciała to sposoby na zgagę, które mogą przynieść korzyści. Co ciekawe nawet tak prozaiczna zmiana jak unikanie ciasnych ubrań może przynieść korzyści - zbyt mocne zaciskanie paska uciska bowiem na brzuch wpływając na położenie żołądka. Na koniec pamiętajmy jednak, że leczenie powinno odbywać się w konsultacji ze specjalistą. Domowe sposoby przyniosą ulgę, ale raczej nie wyleczą choroby.

Leki na objawy zgagi

Leczenie zgagi opiera się na sprawdzonej farmakoterapii. Systematyczne przyjmowanie leków pozwala zredukować dolegliwości jak ból i pieczenie, a także może zabezpieczyć przed wystąpieniem powikłań.

Inhibitory pompy protonowej (IPP)

W leczeniu zgagi powszechnie stosuje się leki z grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP). Najczęściej występują one jako tabletki dojelitowe. IPP nie działają bezpośrednio na powierzchni błony śluzowej żołądka. Tabletka w formie proleku przechodzi przez żołądek by w późniejszych etapach wchłaniania działać na komórki wyściełające go komórki okładzinowe gdzie dociera jako forma aktywna wraz z krwią. Mechanizm działania tych leków polega na blokadzie enzymu - pompy protonowej, która jest niezbędna do tego, by w świetle żołądka powstawał kwas. Inhibitory nie blokują od razu wszystkich dostępnych pomp, dlatego by odczuć w pełni skutek działania leku potrzeba około 3 dni. IPP mają wiele zalet, są skuteczne oraz stosunkowo tanie. W przypadku długotrwałego stosowania warto jednak zwrócić uwagę na możliwość wystąpienia działań niepożądanych takich jak zmniejszenie wchłaniania niektórych pierwiastków i witamin, bóle brzucha i biegunki czy też zasiedlenie żołądka przez bakterie w wyniku podwyższenia poziomu pH. Inhibitory pompy protonowej mogą też zaburzyć wchłanianie leków, które potrzebują kwaśnego środowiska jak niektóre antybiotyki - w każdym przypadku należy jednak zasięgnąć informacji od  specjalisty.

Blokery receptorów H2

Ta grupa leków jest coraz rzadziej stosowana w leczeniu zgagi. Sprawdzają się w mniej radykalnych postaciach refluksu, ponieważ w przeciwieństwie do IPP blokują mniejszą część procentowego wydzielania kwasu żołądkowego. Charakterystyczne jest ich działanie na nocne wydzielanie kwasu - blokery receptorów H2 działają najsilniej właśnie kiedy śpimy. Najpopularniejszy środek z tej grupy to ranitydyna, która wchodzi w skład wielu popularnych leków. Mogą powodować podobne działania niepożądane jak wymienione wyżej w przypadku IPP- chodzi tu o zaburzenia ze strony układu pokarmowego, a także bakteryjne zasiedlanie żołądka.

Zgaga i przyjmowane leki

Farmakoterapia to jeden z niezbędnych form terapii choroby refluksowej. Paradoksalnie przyczyną zgagi również mogą być... leki. Wśród tych powszechnie stosowanych wyróżnia się popularne Niesteroidowe Leki Przeciwzapalne. Wykazują one działanie drażniące na błonę śluzową żołądka. Największe ryzyko wystąpienia działań niepożądanych wśród NLPZ-tów wykazuje kwas acetylosalicylowy. Przyczyną zgagi mogą być także preparaty o działaniu rozluźniającym na dolny zwieracz przełyku jak benzodiazepiny czy też stosowanie hormonalnej terapii zastępczej. Szczegółowe informacje na ten temat często znajdują się na ulotkach leków choć w przypadku osób, które przyjmują wiele preparatów na raz należy zachować szczególną ostrożność.

By zachować zdrowie zadbaj o nie już dziś!

Zgaga to objaw choroby, która bagatelizowana może przynieść przykre konsekwencje zdrowotne. Da się jednak im zapobiec nie marnując czasu i odpowiednio prędko podejmując odpowiednie kroki. Jako, że na zgagę choruje wiele osób jej objawy mogą zostać precyzyjnie zdiagnozowane, a dzięki odpowiedniej formie leczenia ustąpią. Pamiętajmy również, że zbilansowany tryb życia i odpowiednia dieta mogą również zapobiec wielu chorobom naszego organizmu.