Usuwanie haluksów - sprawdź te sposoby

Haluksy to potoczna nazwa deformacji w obrębie pierwszego palca stopy, której powstawaniu sprzyja wiele czynników. Warto pamiętać, że zniekształcenie jest nie tylko defektem kosmetycznym, ale może dawać wiele uciążliwych objawów, utrudniających codzienne funkcjonowanie. Jak się leczy haluksy? Kiedy operacja staje się jedynym rozwiązaniem?

Przyczyny haluksów

Do niedawno uważano, że najczęstszą przyczyną koślawości palucha jest noszenie zbyt ciasnego obuwia, w szczególności na wysokim obcasie, jednak obecnie wiadomo, że znaczną rolę w powstawaniu tej wady, odgrywają również czynniki genetyczne oraz choroby reumatyczne. 

Dlaczego właściwie noszenie wysokich butów powoduje deformacje? Wysoki obcas sprawia, że przednia część stopy jest zbyt obciążona i znajduje się w niefizjologicznej pozycji. W konsekwencji przodostopie ulega obniżeniu i poszerzeniu, głowa pierwszej kości śródstopia wystaje poza fizjologiczny obrys, czego efektem jest zrotowanie palucha w kierunku bocznym. Jest to więc bardziej złożona wada, niż pozornie mogłoby się wydawać.

Nieleczone haluksy prowadzą do zaburzeń biomechaniki stopy, zmieniając rozkład ciężaru ciała: mięśnie ulegają osłabieniu, a więzadła stabilizujące stopę zmniejszają swoją wytrzymałość. Wskutek postępującego zniekształcenia pojawia się stan zapalny w obrębie stawu śródstopno-paliczkowego, co powoduje wiele nieprzyjemnych objawów. Należy przy tym wspomnieć, że paluch koślawy jest najczęstszą deformacją stopy i dotyka od 2 do 4 proc. populacji, a aż w 85 proc. przypadków występuje obustronnie. Można więc powiedzieć, że jest to powszechny problem zdrowotny, o złożonym podłożu wymagającym szerszego podejścia niż tylko koncentrowanie się na estetycznym naturze choroby.

Jak rozpoznać haluksy?

We wczesnym stadium choroby, paluch zaczyna skręcać w kierunku pozostałych palców stopy, ale nie sprawia większych dolegliwości. Wraz z pogłębianiem się zniekształcenia pojawia się ból, niemożliwe staje się noszenie butów z wąskim przodem lub na obcasie. Ból może także obejmować środkową część przodostopia, a jego typową cechą jest nasilanie się w czasie chodzenia. Staw śródstopno-paliczkowy staje się bolesny, a ruchomość w jego obrębie jest ograniczona. W zaawansowanych postaciach choroby mogą się pojawić otarcia i stany zapalne palca drugiego, który kontaktuje się z koślawym paluchem.

W celu postawienia rozpoznania lekarz zleca zdjęcie rentgenowskie (RTG), które pozwala na uwidocznienie zmian w obrębie struktur kostnych. Niezbędnym elementem badania jest też dokładny wywiad z pacjentem, ponieważ decyzja o sposobie leczenia często zależy od subiektywnego odczuwania dolegliwości. 

Czy można zapobiegać haluksom?

Biorąc pod uwagę najnowsze doniesienia naukowe, które szczególny nacisk kładą na dziedziczne podłoże haluksów, nie ma skutecznych sposobów profilaktyki deformacji, które sprawdziłyby się u każdego. Co więcej, u osób genetycznie predysponowanych nawet noszenie odpowiednio dostosowanych butów nie wydaje się zapobiegać postępowi wady. Nie zmienia to faktu, że dbanie o komfort i zdrowie stopy u części pacjentów może spowolnić rozwój palucha koślawego. Warto pamiętać także o regularnej aktywności fizycznej i dbaniu o prawidłową masę ciała, ponieważ otyłość przyczynia się do zniekształceń aparatu ruchu, nie tylko w obrębie stopy. Dotyczy to w szczególności tych, którzy w pracy muszą stać przez wiele godzin obciążając tym samym stawy. Osobom o zwiększonym ryzyku wystąpienia haluksów, ortopedzi doradzają unikania noszenia ciasnego obuwia na wysokim obcasie. 

Jakie są sposoby usuwania haluksów?

Leczenie haluksów opiera się głównie na metodach chirurgicznych. Nieoperacyjne sposoby mają na celu głównie zmniejszenie lub likwidację dokuczliwych objawów. Należą do nich: noszenie obuwia na niskim obcasie, stosowanie specjalnych wkładek odciążających stopę oraz różnorodnych separatorów międzypalcowych. W przypadku rozwinięcia się stanu zapalnego konieczne może być zastosowanie leków przeciwzapalnych i przeciwbólowych. Z kolei same zmiany zwyrodnieniowe stanowią wskazanie do fizykoterapii, np. ultradźwiękami lub laserem.

Niemniej jednak metody nie są w stanie przywrócić fizjologicznego układu kości stopy. Obecnie jedyny możliwy sposób korekcji wady to operacje ortopedyczne.

Jakie operuje się haluksy?

Metody chirurgiczne pozwalają przywrócić prawidłowe stosunki anatomiczne i zapobiec nawrotowi wady. Nowoczesne techniki dają poza tym szansę na uzyskanie bardzo dobrego efektu kosmetycznego, a także likwidację dolegliwości bólowych. Dzięki operacji ponownie staje się możliwe używanie ulubionego obuwia, a chodzenie przestaje wiązać się z ciągłym dyskomfortem.

Opracowano bardzo dużo metod chirurgicznej korekcji palucha koślawego. Można je podzielić na kilka dużych grup:

• zabiegi na tkankach miękkich okolicy pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego (MTP I) - zazwyczaj wspomagają metodę główną. Polegają na przycięcie i korekcji więzadeł oraz przyczepów ścięgien palucha, które ulegają przykurczeniu i zniekształcenia w trakcie rozwoju wady. Uwolnienie tkanek miękkich rzadko stosuje się jako jedyną technikę operacyjną, dotyczy to jedynie osób młodych z łagodnym stopniem deformacji;
• osteotomia pierwszej kości śródstopia - osteotomią nazywamy przecięcie kości, w tym wypadku pierwszej kości śródstopia, która ulega zniekształceniu, tworząc obraz palucha koślawego. Można ją wykonać na różnej wysokości i przy użyciu specjalistycznych narzędzi. Przykładowo osteotomia typu Chevron polega na wykonaniu precyzyjnego cięcia na kształt litery “V” w dystalnej części kości. Taki typ operacji daje dużą stabilność, dodatkowo wzmacnianą przez zastosowanie specjalistycznych śrub, i jest zalecany u osób z umiarkowanym nasileniem koślawości. Innym rodzajem osteotomii jest metoda SCARF. Obejmuje ona wykonanie nacięcia w obrębie trzonu kości z linią cięcia na kształt litery “Z”, pozwala na leczenie bardziej zaawansowanych deformacji. Warto też wspomnieć o osteotomiach u podstawy kości, np. z zastosowaniem płytki rozwiercającej. 
• osteotomia paliczka bliższego - znajdują zastosowanie w przypadku koślawości w stawie międzypaliczkowym, wspomnieć tu można np. osteotomii Akina;
• artrodeza stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego - jest to operacja z wyboru przy nasilonych zmianach zwyrodnieniowych. Polega na usztywnieniu stawu poprzez usunięcie zniszczonej chrząstki stawu oraz powstałych osteofitów. Następnie paliczek oraz kość śródstopia są łączone w sposób sztywny, co daje dużą stabilność i dobre rokowanie, jednakże przy braku ruchomości w stawie. W większości przypadków nie upośledza to w żaden sposób codziennego funkcjonowanie, ale u pacjentów, którzy uprawiają niektóre rodzaje sportów, ta technika może być niewskazana.
• operacja częściowej resekcji stawu śródstopno-paliczkowego pierwszego - polega np. na usunięciu podstawy paliczka bliższego metodą Kellera. Ta metoda zalecana jest u osób starszych, mało aktywnych.

Wspomniane metody to jedynie niektóre z możliwości chirurgicznego leczenia wady. Doświadczony ortopeda po dokładnym badaniu jest w stanie określić, która technika jest najlepsza w danym przypadku, z uwzględnieniem preferencji pacjenta i uzyskaniem jak najlepszego efektu kosmetycznego, a dzięki nowoczesnym metodom zabieg nie wymaga długiej rekonwalescencji.

Jakie jest rokowanie?

Nieleczona deformacja z czasem postępuje, dlatego tak ważne jest by odpowiednio wcześnie wdrożyć leczenie. Co więcej, im wcześniej przeprowadzona operacja, tym mniejszy odsetek powikłań i niepowodzeń. Najnowocześniejsze osiągnięcia w dziedzinie chirurgii stopy pozwalają na całkowity powrót do zdrowia i pełną korekcję wady. Zazwyczaj wyjście do domu jest możliwe już dzień po operacji, a następnie konieczne jest stosowanie odpowiedniego obuwia przez ok. 6 tygodni. Po tym okresie ból i defekt estetyczny zanikają, a pacjent jest w stanie wrócić do pełni aktywności sportowej i zawodowej.