Tamponada serca - jak dochodzi do tego stanu i kiedy można go podejrzewać?

Serce to organ, który nie może sobie pozwolić na odpoczynek. Jego efektywna praca może być jednak zaburzona przez zjawiska patologiczne. Jednym z nich jest tamponada serca - stan, w którym dochodzi do wzrostu ciśnienia w worku osierdziowym, w którym położony jest mięsień sercowy. Jak objawia się tamponada serca, czym grozi i jakie są metody jej leczenia?

Położenie serca w organizmie

Mięsień sercowy umiejscowiony jest w śródpiersiu środkowym. Włókna budujących go mięśni sercowych poprzecznie prążkowanych sercowych zdolne są do nieustannej pracy. Jest to niezbędne to zaopatrywania tkanek w utlenowaną krew. Ludzkie serce składa się z 2 komór oraz 2 przedsionków przedzielonych zastawkami. W budowie histologicznej wyróżnić możemy za to 3 warstwy składające się na ścianę serca - wsierdzie, śródsierdzie i nasierdzie zwane również osierdziem. Tutaj sytuacja komplikuje się niecco bardziej. Osierdzie bowiem z kolei dzieli się na surowicze oraz włókniste. W osierdziu surowiczym możemy wyróżnić 2 blaszki nazwane trzewną oraz surowiczą. W warunkach fizjologicznych pomiędzy tymi strukturami występuje niewielka ilość płynu. Płyn ten umożliwia ruchy serca podczas pracy poszczególnych jego jam. Zdarza się jednak, że w worku osierdziowym dochodzi do znacznego zwiększenia ilości płynu. Co jest tego przyczyną? 

Przyczyny tamponady serca 

Podłoże rozwijającej się tamponady serca może być różne. Do najczęstszych przyczyn zalicza się choroby nowotworowe, przebytą gruźlicę, podłoże jatrogenne (np. w wyniku operacji kardiochirurgicznych), a także urazy. Tamponada serca rzadziej może być wynikiem chorób układowych, zawału serca lub też rozwarstwienia aorty. 

Objawy i zagrożenia związane z tamponadą serca 

Wiemy zatem, że tamponada jest stanem nagromadzenia zwiększonej ilości płynu w osierdziu. Ma to swoje konsekwencje. Wzrost ciśnienia wewnątrzosierdziowego serca utrudnia napełnianie jego komór. W wyniku tej zależności obniża się rzut serca, czyli objętość krwi wyrzucanej przez nie w czasie skurczu. Odpowiednia dystrybucja krwi w organizmie jest niezbędna do jego prawidłowego funkcjonowania. Zmniejszony rzut powoduje zatem określone objawy.

Obraz kliniczny tamponady serca 

Do najczęstszych objawów związanych z tamponadą należą:

• duszność (niekiedy nasila się ona po przyjęciu pozycji leżącej)
• spadek tolerancji wysiłku fizycznego
• przyspieszona akcja serca (tachykardia czyli powyżej 100 uderzeń na minutę)
• ściszenie tonów serca
• poszerzenie żył szyjnych 

Należy jednak pamiętać, że objawy te w większości są niecharakterystyczne i mogą też dotyczyć innych chorób. W kontekście tamponady serca pojęciem dotyczącym objawów jest również triada Becka. Mówi się u niej, gdy u pacjenta występują hipotensja, ciche tony serca i nadmiernie wypełnienie żył szyjnych. 

Tamponada serca: diagnostyka i rozpoznanie 

W przypadku podejrzenia wystąpienia tamponady serca w wyniku objawów podmiotowych lub przedmiotowych należy wykonać odpowiednie postępowanie diagnostyczne. Opiera się ono właśnie o ocenę wymienionych objawów oraz uzupełnione jest badaniami pomocniczymi. Wymienia się wśród nich:

• badanie elektrokardiograficzne (EKG)
• RTG klatki piersiowej - sylwetka serca może być powiększona, w ostrej tamponadzie niekiedy prawidłowa
• badanie echokardiograficzne - uważane za podstawowe w rozpoznaniu tamponady serca. Pozwala uwidocznić nadmierną ilość płynu

Do innych badań dodatkowych zalicza się cewnikowanie serca oraz tomografię komputerową. W rozpoznaniu różnicowym tamponady serca uwzględnia się również zawał serca dlatego ważna jest dokładna diagnostyka. 

Leczenie tamponady serca - jakie są sposoby? 

Tamponada serca jest stanem, w którym niezbędna jest pomoc lekarska. W przypadku wystąpienia określonych objawów u nas czy u osoby bliskiej należy zatem niezwłocznie wezwać pogotowie ratunkowe. Zabiegiem, który określany jest jako ratujący życie określa się perikardiocentezę. Perikardiocenteza polega na nakłuciu osierdzia pod kontrolą echokardiograficzną co umożliwia ewakuację nadmiaru płynu. U pacjentów z nawracającą tamponadą rozważa się również zabieg perikardiotomii, a więc usunięcia części lub całości worka osierdziowego. Leczenie uwzględnia też przyczynę powstania tamponady serca np. różni się jeśli podłożem tego stanu jest choroba nowotworowa. 

Nie bójmy się prosić o pomoc 

W zależności od dynamiki przebiegu tamponada serca może prowadzić nawet do groźnych konsekwencji zdrowotnych. Ważne jest zatem, by obserwować sygnały, które daje nam organizm. W przypadku pojawienia się niepokojących objawów powinniśmy niezwłocznie zasięgnąć opinii lekarza.