Otyłość: Jak rozpoznać, leczyć i zapobiegać?

Otyłość to poważna choroba, która zwiększa ryzyko wystąpienia takich schorzeń jak cukrzyca, nadciśnienie czy choroby serca. Różni się od nadwagi przede wszystkim stopniem ryzyka zdrowotnego.

Wskaźniki BMI i WHR służą do diagnozy, ale równie ważna jest ocena rozkładu tkanki tłuszczowej. Leczenie otyłości obejmuje dietę, ćwiczenia, farmakoterapię, a w niektórych przypadkach interwencję chirurgiczną. Prewencja otyłości zaczyna się już w dzieciństwie.

Otyłość a nadwaga – kluczowe różnice

Otyłość i nadwaga to dwa różne stopnie nadmiaru tkanki tłuszczowej.
Nadwaga, która obejmuje wartość BMI od 25 do 29,9, wiąże się z mniejszym ryzykiem powikłań zdrowotnych niż otyłość, przy której BMI przekracza 30. Otyłość to poważniejszy stan, znacznie zwiększający ryzyko przewlekłych chorób, takich jak cukrzyca typu 2, choroby serca czy nadciśnienie.

Otyłość prowadzi do większego nagromadzenia tłuszczu w organizmie, szczególnie w okolicach brzucha. Taki rozkład tłuszczu, zwłaszcza w postaci otyłości brzusznej, może prowadzić do insulinooporności, co skutkuje rozwojem cukrzycy.

Wartość BMI i inne wskaźniki, takie jak WHR, pomagają precyzyjnie określić, czy mamy do czynienia z nadwagą czy otyłością.

Wskaźniki BMI i WHR w ocenie otyłości

BMI to najczęściej stosowany wskaźnik oceny masy ciała, obliczany poprzez podzielenie masy ciała (w kg) przez kwadrat wzrostu (w metrach).

• BMI powyżej 30 wskazuje na otyłość.
• BMI między 25 a 29,9 oznacza nadwagę.

Chociaż BMI jest użyteczne w ogólnej ocenie, nie uwzględnia proporcji masy mięśniowej do tłuszczu. Dlatego warto korzystać z innych wskaźników.

WHR (Waist-to-Hip Ratio) to stosunek obwodu talii do obwodu bioder, który pomaga określić rozkład tłuszczu w ciele.
Wysoki WHR wskazuje na otyłość brzuszną, która wiąże się z większym ryzykiem chorób metabolicznych, takich jak cukrzyca typu 2 i choroby serca.

• Optymalny wynik WHR to poniżej 0,85 u kobiet i poniżej 1,0 u mężczyzn.

Otyłość w kontekście cukrzycy typu 2

Otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2. Nadmiar tłuszczu, zwłaszcza w okolicach brzucha, prowadzi do insulinooporności. Insulina nie jest w stanie efektywnie obniżyć poziomu cukru we krwi, co prowadzi do jego wzrostu i rozwoju cukrzycy.

Osoby z otyłością mają nawet 80% większe ryzyko rozwoju tej choroby. Redukcja masy ciała może znacznie poprawić kontrolę poziomu glukozy we krwi.
Nawet utrata 5–10% wagi może obniżyć ryzyko cukrzycy i wspomóc jej leczenie. Odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna pomagają kontrolować otyłość i zmniejszać ryzyko powikłań metabolicznych.

Farmakologiczne leczenie otyłości

W leczeniu otyłości, gdy zmiany stylu życia nie przynoszą rezultatów, stosuje się farmakoterapię.
Leki na otyłość działają na kilka sposobów, takich jak:

• zmniejszenie apetytu,
• przyspieszenie metabolizmu tłuszczów,
• zwiększenie wydzielania insuliny.

Najpopularniejsze leki to:

• Liraglutyd – wpływa na ośrodek sytości w mózgu,
• Orlistat – zmniejsza wchłanianie tłuszczów w jelitach.

Farmakoterapia jest skuteczna, ale wymaga nadzoru lekarza, ponieważ leki mogą powodować skutki uboczne, takie jak bóle głowy, nudności czy zaburzenia żołądkowe. Powinna być stosowana w połączeniu z dietą i aktywnością fizyczną.

Prewencja otyłości: jak jej zapobiegać?

Prewencja otyłości powinna zaczynać się od najmłodszych lat.
Edukacja żywieniowa, aktywność fizyczna i zdrowe nawyki w dzieciństwie pomagają uniknąć otyłości w dorosłym życiu. Ważne, by dzieci miały dostęp do zdrowych posiłków i były zachęcane do ruchu, np. poprzez sport czy zabawy na świeżym powietrzu.

W dorosłym życiu kluczowe są:

• regularne ćwiczenia,
• zdrowa dieta,
• kontrolowanie wagi.

Monitorowanie BMI i WHR pomaga uniknąć rozwoju poważnych chorób związanych z otyłością.

Leczenie otyłości – kiedy konieczna jest operacja?

W przypadkach skrajnej otyłości, kiedy inne metody leczenia zawiodły, rozważa się interwencję chirurgiczną.
Bariatria, czyli chirurgiczne leczenie otyłości, obejmuje procedury takie jak:

• operacje zmniejszenia żołądka,
• bypass żołądkowy,
• rękawowa resekcja żołądka.

Operacje te pomagają pacjentom utracić na wadze, ale nie są pozbawione ryzyka.
Po zabiegu konieczne jest przestrzeganie specjalistycznej diety i monitorowanie zdrowia, aby uniknąć powikłań. Chirurgiczne leczenie otyłości rozważa się tylko wtedy, gdy inne metody zawiodły.