Nadciśnienie to „cichy zabójca” – jak nie przegapić sygnałów?

Nadciśnienie tętnicze jest jednym z najczęściej występujących schorzeń przewlekłych w populacji dorosłych. Szacuje się, że dotyczy już ponad miliarda ludzi na świecie, a liczba ta stale rośnie. Problem polega na tym, że choroba przez długi czas nie daje żadnych wyraźnych objawów – rozwija się powoli, „po cichu”, siejąc spustoszenie w naczyniach krwionośnych i zwiększając ryzyko najpoważniejszych incydentów sercowo-naczyniowych, takich jak zawał serca czy udar mózgu. Mimo, że nadciśnienie można stosunkowo łatwo wykryć, wciąż wiele osób żyje z nim nieświadomie, nie kontrolując regularnie ciśnienia i przypisując sporadyczne dolegliwości innym przyczynom. Tymczasem wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie są kluczowe, aby zapobiec powikłaniom i poprawić rokowanie na przyszłość. Przy jakich wartościach ciśnienia tętniczego krwi można mówić o nadciśnieniu? Jakie objawy daje ta choroba, jak się ją diagnozuje i jakie są metody jej leczenia?

Ciśnienie tętnicze – normy. Kiedy rozpoznaje się nadciśnienie?

Właściwe wartości ciśnienia tętniczego są jednym z podstawowych parametrów określających funkcjonowanie i stan układu krążenia. U osoby dorosłej prawidłowe ciśnienie wynosi poniżej 120/80 mmHg. Wraz ze wzrostem wartości, ryzyko chorób sercowo-naczyniowych stopniowo rośnie, dlatego wyróżnia się kilka kategorii ciśnienia:

• ciśnienie optymalne: <120/
• ciśnienie prawidłowe: 120–129/80–84 mmHg
• ciśnienie wysokie prawidłowe: 130–139/85–89 mmHg
• nadciśnienie tętnicze I stopnia: ≥140/90 mmHg
• nadciśnienie tętnicze II stopnia: ≥160/100 mmHg
• nadciśnienie tętnicze III stopnia: ≥180/110 mmHg

Rozpoznanie nadciśnienia opiera się nie na pojedynczym pomiarze, ale na wielokrotnych pomiarach ciśnienia wykonanych w odpowiednich warunkach, ewentualnie na podstawie całodobowego monitorowania ciśnienia (ABPM). Jeśli wartości ciśnienia powtarzalnie przekraczają 140/90 mmHg, diagnozuje się nadciśnienie tętnicze.

Przyczyny nadciśnienia mogą być różnorodne. W większości przypadków mamy do czynienia z nadciśnieniem pierwotnym, rozwijającym się latami, pod wpływem czynników genetycznych i środowiskowych. Wśród najważniejszych czynników ryzyka znajdują się: nadwaga i otyłość, mała aktywność fizyczna, dieta bogata w sól i żywność przetworzoną, przewlekły stres, nadużywanie alkoholu, palenie papierosów, nieprawidłowa gospodarka lipidowa czy wiek powyżej 55 lat. Znacznie rzadziej występuje nadciśnienie wtórne, będące konsekwencją innych schorzeń (na przykład chorób nerek, gruczołów dokrewnych czy zwężenia tętnicy nerkowej).

Więcej informacji o charakterystyce choroby, jaką jest nadciśnienie tętnicze, znajduje się tutaj: https://www.adamed.expert/pacjent/choroby-i-objawy/serce-i-naczynia/nadcisnienie-tetnicze-cichy-zabojca.

Nadciśnienie – objawy. Jak rozpoznać nadciśnienie tętnicze?

Wiele osób z nadciśnieniem przez długi czas funkcjonuje zupełnie normalnie i nie odczuwa żadnych dolegliwości. To właśnie dlatego choroba otrzymała miano „cichego zabójcy” – uszkadza organizm niepostrzeżenie, często przez wiele lat, zanim dojdzie do poważnego incydentu zdrowotnego. Jeśli jednak objawy już się pojawiają, najczęściej są niecharakterystyczne i łatwo je zbagatelizować. Wyróżnia się wśród nich przede wszystkim:

• bóle i zawroty głowy, uczucie pulsowania w skroniach;
• przewlekłe zmęczenie, pogorszenie tolerancji wysiłku;
• kołatania serca, szumy uszne;
• pogorszenie koncentracji;
• sporadyczne krwawienia z nosa;
• zaburzenia snu, uczucie niepokoju.

U niektórych pacjentów nadciśnienie objawia się dopiero poprzez powikłania – dlatego regularny pomiar ciśnienia jest kluczowy dla wychwycenia zaburzeń w funkcjonowaniu organizmu. Do najczęstszych powikłań nieprawidłowo leczonego (lub nie leczonego w ogóle) nadciśnienia tętniczego należą między innymi: niewydolność serca i zaburzenia jego rytmu, rozwój miażdżycy, rozwój przewlekłej choroby nerek, retinopatia nadciśnieniowa i pogorszenie wzroku, a także znaczne zwiększenie ryzyka udaru mózgu oraz zawału serca.

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Leczenie nadciśnienia jest długotrwałe, a w wielu przypadkach wymaga terapii trwającej do końca życia. Podstawą jest połączenie farmakoterapii i zmian stylu życia. Leki są zwykle dobierane indywidualnie, a niekiedy łączy się kilka preparatów, aby skutecznie obniżyć ciśnienie i zmniejszyć ryzyko powikłań. Niestety, nawet najlepsze leki nie przyniosą optymalnego efektu, jeśli pacjent nie zadba o zdrowe nawyki. WHO i europejskie towarzystwa kardiologiczne podkreślają, że zmiana stylu życia może obniżyć ciśnienie nawet o kilkanaście mmHg.

Co do zasady, najważniejsze zalecenia obejmują:

• redukcję masy ciała – nawet 5-10% utraty masy może znacząco poprawić wartości ciśnienia;
• ograniczenie spożycia soli – najlepiej do poziomu poniżej 5 gramów dziennie;
• zdrową dietę, zwłaszcza w modelu DASH, bogatą w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i niskotłuszczowe źródła białka;
• regularną aktywność fizyczną – minimum 150 minut umiarkowanego wysiłku tygodniowo;
• rzucenie palenia i ograniczenie alkoholu;
• redukcję stresu i dbanie o odpowiednią ilość snu.

Połączenie zdrowego stylu życia z odpowiednio dobraną farmakoterapią daje najlepsze efekty i pozwala zmniejszyć ryzyko groźnych incydentów sercowo-naczyniowych.

Źródła:

1. M. Wiercińska, Nadciśnienie tętnicze: przyczyny, objawy i leczenie [w:] Medycyna Praktyczna – Dla Pacjentów, 06.05.2022
2. Januszewicz, A. Prejbisz, P. Dobrowolski, W. Leśniak, Nadciśnienie tętnicze pierwotne [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, aktualizacja hasła: 11.07.2025
3. Dr hab. n. med. A. Olszanecka, Nadciśnienie tętnicze [w:] Medycyna po Dyplomie 05/2020
4. A. J. Sałacki, Nadciśnienie tętnicze [w:] Medycyna po Dyplomie 10/2017
5. Dr hab. n. med. A. Olszanecka, prof. dr hab. n. med. D. Czarnecka, Algorytmy postępowania w stanach pilnych i nagłych w nadciśnieniu tętniczym [w:] Kardiologia po Dyplomie 02/2018
6. Prejbisz, P. Dobrowolski, A. Doroszko, A. Olszanecka, A. Tycińska, A. Tykarski, M. Adamczak, B. Begier-Krasińska i inni, Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 – stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego [w:] Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, tom 10, nr 3-4 (2024)
7. Stefan, M. Lewandowski, Szczególne postacie nadciśnienia tętniczego: leczyć czy nie leczyć – oto jest pytanie? [w:] Nadciśnienie Tętnicze w Praktyce, tom 10, nr 1-2 (2024)