Dlaczego jemy to, co jemy? Psychodietetyka w praktyce

Czy kiedykolwiek zastanawiałeś się, dlaczego sięgasz po czekoladę w stresujących momentach, a nie po zdrową przekąskę? Albo dlaczego czasem jemy „na zapas”, choć nie jesteśmy głodni? Odpowiedzi na te pytania kryją się w psychodietetyce – dziedzinie, która łączy psychologię i dietetykę, aby zrozumieć, jak nasze emocje, otoczenie i nawyki wpływają na wybory żywieniowe. W tym wpisie przyjrzymy się temu, dlaczego jemy to, co jemy, i jak możemy świadomie wpływać na nasze nawyki.

Czynniki wpływające na nasze wybory żywieniowe

1. Emocje i jedzenie

Jedzenie to coś więcej niż tylko dostarczanie energii – to także sposób radzenia sobie z emocjami. Kiedy jesteśmy zestresowani, smutni lub znudzeni, często sięgamy po jedzenie, które daje nam chwilowe ukojenie. Na przykład słodycze mogą działać jak „nagroda” dla naszego mózgu, ponieważ podnoszą poziom serotoniny – hormonu szczęścia.

Przykład: Po trudnym dniu w pracy wybierasz ulubione lody zamiast pełnowartościowego obiadu. Czujesz się lepiej, ale tylko na chwilę, bo zaraz pojawiają się wyrzuty sumienia.

2. Otoczenie i nawyki

Nasze wybory żywieniowe są często kształtowane przez to, co nas otacza. Tradycje rodzinne, dostępność jedzenia w miejscach pracy czy reklamy wpływają na to, co trafia na nasz talerz.

Przykład: Jeśli w biurze zawsze są ciasteczka, z dużym prawdopodobieństwem po nie sięgniesz – nawet jeśli wcześniej zjadłeś pełnowartościowy posiłek.

3. Biologia i fizjologia

Nasze ciało ma własne mechanizmy regulujące głód i sytość, ale czasem ignorujemy te sygnały. Hormony takie jak grelina („hormon głodu”) czy leptyna („hormon sytości”) mogą być zakłócone przez stres, brak snu czy nieregularne jedzenie.

Przykład: Zmęczenie po nieprzespanej nocy sprawia, że częściej sięgasz po kaloryczne przekąski.

Typowe problemy w relacji z jedzeniem

• Zajadanie emocji: Jedzenie staje się sposobem na chwilowe ukojenie, ale nie rozwiązuje problemu, który leży u podstaw emocji.
• Jedzenie „na autopilocie”: Sięganie po przekąski bez zastanowienia, np. podczas oglądania telewizji.
• Uzależnienie od cukru i tłuszczu: Produkty przetworzone, bogate w cukier i tłuszcze, mogą działać jak substancje uzależniające, wzmacniając złe nawyki.

Psychodietetyka w praktyce: Jak zmienić swoje nawyki?

1. Zrozum swoje emocje

Rozpoznanie emocji, które skłaniają Cię do jedzenia, to pierwszy krok. Zamiast sięgać po przekąskę, spróbuj odpowiedzieć sobie na pytanie: „Dlaczego chcę teraz jeść? Czy jestem głodny, czy może czegoś mi brakuje emocjonalnie?”

Przykład ćwiczenia: Prowadź dziennik jedzenia i emocji. Zapisuj, co jesz, w jakich okolicznościach i jak się wtedy czujesz.

2. Buduj zdrowe nawyki

Twórz środowisko sprzyjające zdrowym wyborom. Jeśli w zasięgu ręki będą zdrowe przekąski, np. owoce, orzechy czy warzywa, z większym prawdopodobieństwem po nie sięgniesz.

Praktyczna wskazówka: Zamiast przechowywać słodycze na widoku, trzymaj je w trudno dostępnym miejscu. Z kolei zdrowe produkty ustaw na wysokości wzroku.

3. Uważne jedzenie (mindful eating)

Zwracaj uwagę na każdy kęs – na smak, zapach i teksturę jedzenia. Jedz powoli i bez rozpraszania się (np. bez oglądania telewizji).

Praktyczne ćwiczenie: Połóż widelec między każdym kęsem i skoncentruj się na doznaniach płynących z jedzenia.

4. Skorzystaj z pomocy psychodietetyka

Profesjonalne wsparcie może pomóc w identyfikacji problemów i opracowaniu planu zmiany nawyków. Psychodietetyk łączy wiedzę z zakresu psychologii i dietetyki, aby dostosować rozwiązania do Twoich potrzeb.

Przykład z życia: Historia Ani

Ania przez lata zajadała stres czekoladą i fast foodami. Dopiero kiedy zaczęła prowadzić dziennik emocji, zauważyła, że jedzenie było dla niej sposobem na radzenie sobie z trudnymi sytuacjami w pracy. Dzięki psychodietetykowi nauczyła się, jak zastępować emocjonalne jedzenie zdrowymi nawykami, np. krótkim spacerem czy rozmową z bliskimi.

Podsumowanie

Psychodietetyka pokazuje, że to, co jemy, jest wynikiem nie tylko głodu fizjologicznego, ale także emocji, nawyków i otoczenia. Zmiana nawyków żywieniowych wymaga czasu i świadomego podejścia, ale może przynieść trwałe korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego.

Zacznij od małych kroków – prowadź dziennik, jedz uważnie i eksperymentuj ze zdrowymi alternatywami. Jeśli potrzebujesz wsparcia, skorzystaj z pomocy psychodietetyka.