Czym jest choroba z Lyme i jakie daje objawy?

Borelioza, znana także jako choroba z Lyme lub krętkowica kleszczowa, to najczęstsza zoonoza w Polsce, wywoływana przez krętki z rodzaju Borrelia burgdorferi sensu lato. Do zakażenia dochodzi najczęściej poprzez ukąszenie przez zakażonego kleszcza, głównie gatunku Ixodes ricinus i Ixodes persulcatus.

Choroba może przebiegać w trzech stadiach:

• wczesnym zlokalizowanym (rumień wędrujący ograniczony, objawy grypopodobne)
• wczesnym rozsianym (m.in. rumień wędrujący mnogi, ostre nawracające zapalenie stawów, zapalenie spojówek, objawy grypopodobne)
• późnym (m.in. zanikowe zapalenie skóry, przewlekłe zmęczenie, zaburzenia pamięci)

U około 30-60% zakażonych po 3-30 dniach w miejscu ukąszenia przez kleszcza pojawia się wczesna zmiana skórna - rumień wędrujący [1].

Jak diagnozuje się boreliozę?

Rozpoznanie boreliozy opiera się na objawach klinicznych, które pojawiają się po ukłuciu przez kleszcza. Jednak postawienie diagnozy bywa trudne - szczególnie gdy nie występuje charakterystyczny rumień wędrujący lub gdy pacjent nie pamięta o fakcie ukąszenia przez kleszcza. W takich sytuacjach pomocna jest diagnostyka laboratoryjna

W ustaleniu rozpoznania wykorzystuje się zarówno metody pośrednie, jak i bezpośrednie. Do pierwszych z wymienionych zalicza się analiza serologiczna, która służy do oceny odpowiedzi humoralnej na infekcję. Jej wyniki zależą od czasu występowania choroby, postaci boreliozy i ewentualnej wcześniejszej antybiotykoterapii. Z kolei metody bezpośrednie bazują głównie na analizie obecności DNA krętka lub antygenu [1].

Leczenie boreliozy

Leczenie boreliozy polega na eliminacji zakażenia krętkami Borrelia burgdorferi za pomocą antybiotyków. Najczęściej stosuje się doksycyklinę, szczególnie we wczesnym stadium choroby. Terapia trwa zazwyczaj od 7 do 28 dni, zależnie od postaci choroby. Rumień wędrujący leczy się przez 7–21 dni.

Doksycyklina działa także na inne choroby odkleszczowe, ale nie może być stosowana u kobiet w ciąży, karmiących oraz dzieci poniżej 8. roku życia. W takich przypadkach stosuje się inne antybiotyki, np. amoksycylinę, cefuroksym, ceftriakson czy azytromycynę. Maksymalny czas leczenia to 28 dni.

W przypadku zapalenia stawów w przebiegu boreliozy zaleca się doustne lub dożylne podawanie doksycykliny przez 28 dni. Jeśli objawy nawracają, stosuje się ceftriakson przez 14-28 dni. Leczenie objawowe obejmuje m.in. niesteroidowe leki przeciwzapalne. Tempo powrotu do zdrowia zależy od objawów i może trwać od kilku tygodni do miesięcy [1], [2].

Jak uniknąć zachorowania na boreliozę?

Aby uniknąć zachorowania na boreliozę, należy zapobiegać ukąszeniom kleszczy oraz wdrożyć odpowiednie postępowanie po ich zauważeniu na skórze. Kleszcze najczęściej bytują w zaroślach, wysokich trawach oraz na zwalonych pniach drzew, dlatego należy unikać tych miejsc. W czasie pobytu poza domem warto nosić bluzy z długim rękawem, długie spodnie oraz zakryte buty. Dodatkowo należy stosować środki odstraszające kleszcze (repelenty).

Po każdym powrocie z terenów, gdzie mogą występować kleszcze, powinno się dokładnie obejrzeć całe ciało. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na pachwiny, brzuch, małżowiny uszne i kończyny dolne, ponieważ to tam najczęściej przyczepiają się pajęczaki.

Jeśli dojdzie do ukąszenia, należy jak najszybciej usunąć kleszcza przy użyciu pęsety lub specjalnego przyrządu dostępnego w aptece. Trzeba chwycić kleszcza jak najbliżej skóry, pociągnąć do góry, a miejsce wkłucia zdezynfekować. Nie wolno go wykręcać, ściskać, wyciskać ani polewać alkoholem. Po usunięciu kleszcza należy obserwować skórę - pojawienie się rumienia może świadczyć o zakażeniu. W razie trudności z usunięciem kleszcza lub wątpliwości warto skontaktować się z lekarzem.

Borelioza to poważna choroba, której można skutecznie zapobiegać poprzez unikanie miejsc bytowania kleszczy, odpowiedni ubiór, stosowanie repelentów, obserwację objawów i właściwą diagnostykę. Dzięki wczesnemu rozpoznaniu i odpowiedniemu leczeniu antybiotykami większość chorych wraca do zdrowia [1], [2].

[1] Smoleńska, Zaneta, Anna Matyjasek, and Zbigniew Zdrojewski. "Borelioza—najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu." Rheumatology Forum. Vol. 2. No. 2. 2016.

[2] https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-bakteryjne/158905,borelioza-przyczyny-objawy-i-leczenie-boreliozy-z-lyme